Wojska inżynieryjno saperskie LWP

Spis treści

Wstęp . ...................................................... 5

Część pierwsza. FORMOWANIE, STRUKTURA ORGANIZACYJNA I SZKOLENIE ZWIĄZKÓW (ODDZIAŁÓW) INŻYNIERYJNO-SAPERSKICH W LATACH 1943—1945 15

Rozdział I. Formowanie jednostek inżynieryjno-saperskich na terenie ZSRR (maj 1943 r. — lipiec 1944 r.) . . . . ................................17

Pododdziały inżynieryjno-saperskie oddziałów i związków ogólnowojskowych 18 Wojska inżynieryjno-saperskie w składzie 1 KPSZ i 1 Armii Polskiej ... 20

3 batalion saperów 1 KPSZ................................................21

1 Brygada Saperów........................................................22

7 samodzielny zmotoryzowany batalion saperów........................34

6 samodzielny zmotoryzowany batalion pontonowo-mostowy...................36

2 zapasowy pułk saperów................................................ 37

Rozdział II. Formowanie jednostek inżynieryjno-saperskich na terenach Polski (sierpień 1944 r. — maj 1945 r.).......................................40

Jednostki inżynieryjno-saperskie odwodu Naczelnego Dowództwa WP ... 42

2 Warszawska Brygada Saperów.............................................42

3 Brygada Pontonowo-Mostowa..............................................45

Jednostki inżynieryjno-saperskie formowane w składzie 2 i 3 armii WP . . 49

4 Brygada Saperów........................................................4g

5 Brygada Saperów.................................................... 55

Rozdział III. Szkolenie sztabów i jednostek wojsk inżynieryjno-saperskich 1 i 2 armii WP...............................................................61

Część druga. DZIAŁANIA BOJOWE WOJSK INŻYNIERYJNO-SAPERSKICH LUDOWEGO WP W POSZCZEGÓLNYCH OPERACJACH 1 i 2 ARMII WP

Rozdział I. Zabezpieczenie inżynieryjne działań bojowych 1 dywizji piechoty

w bitwie pod Lenino....................................................71

Rozdział II. Udział wojsk inżynieryjno-saperskich w zabezpieczeniu działań 1 armii WP w operacji brzesko-lubelskiej 1 Frontu Białoruskiego.............84

367

Podczas marszu 1 armii WP do rubieży Wisły w drugim rzuole operacyjnym

Frontu ..........................................................84

W czasie walk pod Dęblinem i Puławami ........... 90

W obronie przyczółka magnuszewskiego . .............................116

Rozdział III. Udział wojsk inżynieryjno-saperskich w działaniach 1 armii WP w celu likwidacji przcdmościa niemieckiego w widłach Narwi i Wisły 120

Podczas forsowania Wisły przez 3 DP w rejonie Warszawy..................120

W czasie organizacji obrony wzdłuż wschodniego brzegu Wisły w pasie:

Pelcowizna, Karczew.....................................................128

Podczas działań 1 i 2 DP w kierunku Jabłonny............................133

Rozdział IV. Działania wojsk inżynieryjno-saperskich w operacji warszawskiej 136 Wykorzystanie wojsk inżynieryjno-saperskich w okresie przygotowywania operacji .....................................................................137

Rozpoznanie inżynieryjne...................................................139

Prace drogowo-mostowe......................................................146

Przygotowanie sprzętu i środków przeprawowych..............................147

Organizacja i przygotowanie oddziałów zaporowych (OZap)....................149

Wykorzystanie wojsk inżynieryjno-saperskich w toku operacji (12—18.1.1945 r.) 152

Forsowanie Wisły przez 2 dywizję piechoty..................................157

Forsowanie i przeprawa głównego zgrupowania uderzeniowego 1 armii WP . . 160

Organizacja przeprawy przez Wisłę siłami 3 brygady pontonowo-mostowej . . 163

Rozdział V. Wojska inżynieryjno-saperskie w czasie działań 1 armii WP w drugim rzucie operacyjnym Frontu i podczas walk o Wal Pomorski.............168

Zabezpieczenie inżynieryjne marszu-manewru 1 armii WP...................168

Udział wojsk inżynieryjno-saperskich 1 armii WP w przełamaniu Wału Pomorskiego .................................................................171

Charakterystyka Wału Pomorskiego...........................................172

Działania wojsk inżynieryjno-saperskich w czasie przełamania pasa przesłaniania i głównej pozycji Wału Pomorskiego...................................^5

Działania wojsk inżynieryjno-saperskich w toku przełamania pozycji ryglowej

182

Wału Pomorskiego........................................................

Rozdział VI. Działania wojsk inżynieryjno-saperskich 1 armii WP w operacji pomorskiej Armii Radzieckiej i podczas obrony nad Bałtykiem i Zalewem Szczecińskim ...........................................................

193

Udział wojsk inżynieryjno-saperskich 1 armii WP w walkach o Kołobrzeg .

Udział wojsk inżynieryjno-saperskich 1 armii WP w działaniach obronnych

na wybrzeżu morskim i w rejonie Zalewu Szczecińskiego...................200

Rozdział VII. Działania wojsk inżynieryjno-saperskich w operacji brandenburskiej ..................................................................204

Zabezpieczenie działań 1 armii WP od Odry do Ruppiner Kanal.............204

Charakterystyka przeszkód wodnych w pasie natarcia 1 armii WP .... 207

Struktura obrony niemieckiej............................................209

Zadanie bojowe związków taktycznych i zamiar wykorzystania wojsk inżynieryjno-saperskich w operacji brandenburskiej.............................211

Działalność wojsk inżynieryjno-saperskich w okresie przygotowawczym do operacji brandenburskiej................................................215

368

Zabezpieczenie Inżynieryjne forNowunl« Odry................................22

Wykorzystanie wojsk inżynleryjno-supciitklch w d/.lnlunlneli bojowych od Sta

rej Odry do Kanału Hohenzollernów..........................................22

Wojska inżynieryjno-saperskie w działaniach bojowych 1 armii WP w dniach

23—30 IV 1945 r......................................................... 23

Udział 6 zmotoryzowanego batalionu pontonowo-mostowego w walkach o Berlin .......................................................................2i

Działania bojowe wojsk inżynieryjno-saperskich podczas przełamywania obrony niemieckiej na Haweli oraz w czasie pościgu w kierunku Łaby .... 2'

Rozdział VIII. Działania wojsk inżynieryjno-saperskich 2 armii WP w operacji łużyckiej.........................................................21

Zabezpieczenie inżynieryjne forsowania Nysy Łużyckiej.......................21

Forsowanie Nysy ..............................................................2

Zadania wojsk inżynieryjno-saperskich po sforsowaniu Nysy Łużyckiej . . 2

Podczas przełamywania przez związki taktyczne 2 armii WP obrony nieprzyjaciela w rejonie Niesky i w czasie odpierania jego przeciwuderzeń na tym kierunku.................................................................

Podczas pościgu w kierunku Budziszyna i Drezna........................2

W czasie bitwy pod Budziszynem........................................2

Rozdział IX. Wojska inżynieryjno-saperskie 2 armii WP w operacji praskiej 2

Zadania 2 armii WP w operacji praskiej...................................j

Charakterystyka terenu w pasie działania 2 armii WP......................j

Rola wojsk inżynieryjno-saperskich.......................................;

Część trzecia. DZIAŁALNOŚĆ WOJSK INŻYNIERYJNO-SAPERSKICH WP NA

TYŁACH FRONTU I W GŁĘBI KRAJU

Rozdział I. Rozminowanie Warszawy .....

Organizacja rozminowania....................... . 1

Przebieg i wyniki rozminowania ...

Rozdział II. Udział 2 i 5 BSap w prucucli nad roznilnow yw unleni len no» 01 a, w odbudowie obiektów drogowych na wyzwolonych ol>N/uiuch In u lu

r Prace 2 BSap............................ . , ,

Prace 5 BSap................................

Zakończenie. Doświadczeniu w zukrcslr orgunlzuc.il 1 użycia wojak Inl 1 uh 1 J lim -saperskich ludowego Wojska Polskiego w latach IIIUI HHi Taktyka wojsk inżynieryjno-saperskich. Konccittiitr.iu w\ .illui nu uicnmlni głównego uderzenia..........................

Ugrupowanie wojsk inżynieryjno-saperskich...................

Bibliografia.............................................................

Aneksy...................................................................

Obsada personalna ważniejszych stanowisk w dowództwach wojsk inż.-sap.

oraz związkach i oddziałach inż.-sap. LWP................................

Indeks nazwisk.......................................................:

Indeks nazw geograficznych...............................................

Wykaz szkiców i schematów................................................

Wykaz ilustracji.........................................................

Wykaz załączników........................................................

WYKAZ ILUSTRACJI

1. Kadra 1 batalionu saperów 1 DP. Drugi od prawej siedzi kpt.Jerzy Szerszeń 18

2. Dowódca 1 Warszawskiej Brygady Saperów, płk Bronisław Lubański . . 23

3. Szef sztabu 1 Warszawskiej Brygady Saperów, ppłk Włodzimierz Piliński 23

4. Szef I Oddz. sztabu 1 WBSap, mjr Bazyli Miedwiediew.......................25

5. Dowódca 8 batalionu saperów 1 WBSap, mjr Aleksander Dreling ... 25

6. Dowódca 9 batalionu saperów 1 WBSap, kpt. Taras Czyżenok .... 27

7. Jedni z pierwszych oficerów wojsk inżynieryjnych promowanych w ZSRR.

Od lewej: ppor. Stanisław Jurneczko, ppor. Józef Dyrynda, ppor. Stanisław Stępniak......................................................30

8. Szkolenie na terenach ZSRR z urządzania przepraw.......................'”3.3

9. Dowódca 6 zmotoryzowanego batalionu pontonowo-mostowego, mjr Aleksy

Kofanow ..............................................................37

10. Dowódca wojsk inż.-sap. WP, gen. bryg. Stanisław Lisowski .... 41

11. Pomocnik szefa sztabu wojsk inż.-sap. WP d/s rozpoznania, płk Wiaczesław Sowiński..........................................................41

12. Przeprawa po kładce przez rz. Miereję....................................81

13. Szef saperów 2 DP, mjr Edmund Żarczyński.................................93

14. Przeprawa desantowa przez Wisłę w rejonie Puław.........................103

15. Budowa stałego mostu niskowodnego przez Wisłę w rejonie wsi Wielkolas . 112

16. Wbijanie pala pod most drewniany za pomocą „baby”.......................115

17. Dowódca wojsk inż.-sap. 1 armii WP, gen. bryg. Jerzy Bordziłowski . . . 138

18. Szef sztabu — z-ca dowódcy wojsk inż.-sap. 1 armii WP, ppłk Michał

Norejko.................................................................138

19. Dowódca 3 BPont.-Most. płk Adam Chowratowicz określa miejsce budowy

mostu pontonowego w rejonie Warszawy....................................166

20. Niemiecki schron bojowy na Wale Pomorskim...............................173

21. Przygotowanie parku pontonowego DLP do forsowania Odry .... 213

22. Pododdziały 1 armii WP forsują Odrę na amfibiach........................217

23. Ogólny widok przeprawy przez Odrę w rejonie Gozdowie....................219

24. Przeprawa promowa przez Odrę w rejonie Gozdowie.........................223

25. Most pontonowy przez Odrę w rejonie Starych Łysogórek...................225

26. Przeprawa przez Odrę po moście pontonowym oraz budowa mostu stałego

w rejonie Starych Łysogórek...........................................231

27. Przeprawa po moście pontonowym z parku N2P przez Starą Odrę w rejonie

Neugaul, zbudowanym siłami 6 bpont-most...............................236

364

28. Most pontonowy z parku N2P przez Hawelę w rejonie Melkenberga, zbudowany silami 31 bpont-most i 8 bsap 1 BSap.............................

29. Generałowie Stanisław Popławski i Jerzy Bordziłowski obserwują budo-

wę mostu pontonowego z parku „B” przez Hawelę w rejonie Strodehne sił 7 zbsap........................................................

30. Kadra 25 bsap 4 BSap...............................................

31. 2 komp. 28 bsap 4 BSap..........................................

32. Dowódca wojsk inż.-sap. 2 armii WP, płk inż. Jan Gaber.............

33. 2 komp. 30 bsap. 4 BSap. Piąty od prawej stoi dowódca komp. por. Eustachy

Wandycz.............................................................

34. Przeprawa 1 KPanc przez Nysę.......................................

35. Dowódca 39 batalionu saperów 5 Mazurskiej Brygady Saperów, mjr Emilian Taradajenko........................................................

36. Tarnów — odznaczenie 4 BSap. Stoją od lewej: trzeci — płk Jan Gaber, piąty — mjr Mikołaj Matwiejewicz, szósty — płk Aleksander Swadkowski .

37. Pomnik „Chwała poległym saperom” wzniesiony w Gozdowicach nad Odrą

INDEKS NAZW GEOGRAFICZNYCH

Adamówka 104

Adlig Reetz 226

Aleksandrów 134, 251

Alt Ranft 226

Alte Rhin, zob. Kanały

Alpatiewo 71

Angermünde 210

Anin 130, 134

Annopol 133, 292

Antonowicze 82

Antonówka 22, 27, 23, 85

Anusin 89

Arneburg 207

Augustów 304, 305

Augustówka 145

Bad Schandau 280

Bardo 186

Baruth 284

Barwin 206

Bärswaide 210

Beelitz 256

Beeskow 210

Belzig 257

Bełtów 35, 94

Benesow 285, 286

Bergsdorf 238, 243, 323

Berlin 59, 175, 207, 209, 233, 239, 241, 242, 257, 280, 306

Bernöwe 236

Białoruska Socjalistyczna Republika Radziecka 85

Bischofswerda 282, 283, 285, 286

Biskupie 153

Biskupin 161

Bluszcz 145

Błonie 170, 252

Błota 143

Bojanowo 254

Bolesławów 129

Bołszewo 29

Borujsko 173, 180, 186, 187

Börnicke 236, 325

Brandenburgia 204, 237

Bratysława 280

Brädikow 238, 325

Brda rz. 171

Brok 305

Bronowice 95, 104

Brunne 243

Brwice 206

Brześć 305

Brześć Kujawski 169, 171, 184, 185, 186 Brzeziny 46, 134, 250, 292 Brzeźno 88

Brzozowica 250

Brzumin 145, 156, 161, 184, 185 Buchnik 141, 145, 292 Buchwalde 272 Buczę 257

Budy 50, 74, 82

Budziszyn 252, 254, 257, 265, 267,271, 272, 273, 274, 275, 277, 278, 283 284, 285, 286

Bug rz. 35, 37, 42, 85, 86, 87, 88, 89, 133, 153, 304, 305, 327

Bukowa Wlk. 89

353

Iłurkuu 283 Busko 302

Bydgoszcz 168, 159, 171, 176, 177, 186, 191, 305

Bytyn 89

Bzura rz. 139, 141, 170, 184, 185

Cechówka 129

Cegłów 129

Ceska Lipa 285, 286

Casslau 284

Chełm 35, 37, 88, 89, 90

Chocianów 255

Chocin jez. 187

Chocież 252

Chojna 204

Chopniów 21, 35

Chribska 281

Christiansaue 211, 2ä2

Ciechanów 94

Cieszyn 145

Ceskie Kamenice 282, 286

Commerau 267, 272

Cottbus 210

Cölln 273, 274

Crosta 272

Crostwitz 273, 284, 285

Cunewalde 282

Cunnewitz 283, 284

Cyganówka 107

Czaplinek 178, 180, 187

Czarnków 250

Czechosłowacja 280

Czelin 205

Czerniaków 120, 126

Czetwiertnia 86

Czerwińsk 8

Częstochowa 301

Czochryń 180

Czuryłowo 74

Dąbie 195

Dąbrówka 156, 157, 162

Dechtow 243

Dećin 282, 285, 286

Dębica 194, 195, 196

Dębinka 145

Dęblin 7, 87, 91, 97, 98, 105, 109, 119, 147, 301

Diehsa 272

Diwowo 71

DobcrichUtz 281

Dobra maj. 184, 185

Dobre jez. 172, 174, 179, 182, 184 Dobrzyca 179, 182, 184, 185, 275 Dobrzyca rz. 182, 187, 194 Dobrzy nieć 130

Dolny Śląsk 172

Domaniew 169

Dorobusk 88

Dorohucza 89

Drawa rz. 172, 189, 190, 219

Drawsko 186, 187, 189, 190, 252 Dreiweibern 276 Drezdenko 252, 253

Drezno 252, 254, 257, 265, 272, 280, 306 Dudylany 172

Duża Brzozowica 52, 55, 252

Duża Sprewa 257

Duży Diatiel (Bolszoj Diatiel) 74, 83 Dziwna rz. 200

Ebersbach 280

Eberswalde 210

Elstra 273, 275, 284, 327

Eusbach 286

Eutriech 275, 277, 278, 282

Fehrbellin 237

Firlej 50

Fiatów 236, 239

Forst 210

Förstgen 267

Frankfurt n/Odrą 209, 210

Friesach 207, 238, 243, 244

Fruktowaja 71

Fürstenwalde 210

Gajda 286

Galkino 71

Garnen jez. 227

Gardno 204

Gardzko 252

Garwolin 109

Gąbin 171, 186

Gdańsk 200

Gdynia 200

Geheege 267

Glinianka 130

Glinki 120, 130, 148, 169, 170

Glewice 204

Glusiec 95

354

Gniezno 252

Golec 179, 182, 181, 185, 187

Golczewo 204

Goleniów 204

Golas 170

Gołąb 94, 98

Goniądz 304

Gorzów Wlkp. 172, 250

Gostynin 171

Gościno 194

Gozdnica 253

Gozdowice 204, 206—208, 211, 214, 215, 217—219, 222, 223, 225, 227, 229, 248, 252, 316, 323

Góra Kalwaria 138, 139, 145, 155, 156, 161, 162, 185, 297

Góra Puławska 95, 104

Góry Łużyckie 281

Górzno 176, 177, 281, 185

Göda 283, 327

Görlitz 210

Grabow 229

Grodzisk 134, 137, 253

Grodzisko 133

Gromadka 255

Grossdubrau 273

Gross Radisch 272

Gross Röhrsdorf 274

Gross Welka 274

Grosser Teich 258

Groszówka 148, 155

Groszówka kol. 87

Grüntal 227

Gryfice 196—198, 200, 202—204. 206

Guben 209, 210

Guhra 284

Gülpe 245

Gülper See 209

Gwda rz. 173, 176—178, 184, 185

Hagge 237

Halbendorf 271, 272, 327

Hammer 275, 278

Haselberg 229

Hawela rz. 209, 219, 237, 238, 243—245. 323, 326

Heckelberg 227

Heideanger 274

Henryków 292

Hohnstein 286

lloheiinuuen 326

Holendry 119, 161, 162

Holschdubruu 272

Hołoby 86

Horka 261, 266, 275, 284, 285, 327 Horochowo 85

Iłowiec 173, 179, 187

Iwanisko 302

Iwaszkowo 71

Izabelin 157

Jabłonna 133, 136, 137, 142, 145, 153, 157, 292

Jagodzin 88, 255

Janina 161

Janówek 86

Januszew 169

Jarcewo 72

Jarosław 38, 145

Jaroszyn 104

Jasiel 198, 200, 206

Jastrowie 171, 173, 175—177, 184—186

Jänkendorf 265, 271

Jeschütz 272

Jessnitz 284

Jeziorzany 86

Jeziorna 37, 85

Johnsdorf 278

Józefów 94, 129, 292

Kalina 195

Kaleń 170

Kamenz 273, 274, 280

Kamień Pomorski 193, 195

Kanały:

Alte Rhin 208 Bydgoski 171 Drzewny 193, 194 Grüner Damm 237, 243 Havelländischer Grosser Haupt Kanal 208, 238, 239, 241, 243, 244, 325 Hohenzollernów 208, 219, 226, 227, 230, 231, 233, 234, 236, 237, 239, 241, 242, 323—326

Klein Haupt und Grenz Kanal 237

Kremmener Rhin Kanal 208

Neu Graben 267, 327

Rhin Kanal 208, 238, 244, 325

Ruppiner Kanal 204, 208, 231, 233,

236

355

Kurczów 128, 129, 138, 137, 141 143,

163

Karlino 194

Karlsbiese 206, 207

Karpaty 136

Karsibór 182, 184, 185

Karścino 194

Karwice 186

Karwin 196

Katlow 210

Kawęczyn 131, 133, 148

Kazuń 169

Kąkolewo 253

Kąty 129

Kępa Celejewska 161

Kępa Gosławska 145

Kępa Kiełpińska 141, 145

Kępa Radwańska 155

Kępa Tarchomińska 143, 144, 145 Kielce 301 Kisłaki 74

Kiwerce 21, 27, 35, 37, 86, 90

Kleinbautzen 284

Kleinhönchen 284

Kleinsaubernitz 272

Kliny 75

Klix 273

Klosterfelde 207

Kluczbork 301

Kluczewo 195

Klębowiec 185

Kłosowo 185

Koblenz 275

Kollm 272

Kołbiel 129, 130

Koło 251, 301

Kołobrzeg 173, 193—200, 306

Kołomać 198, 200, 206

Kołotiły 75

Kołtowo 85

Komisja 107

Konary 156, 161

Konin 301

Konotop 27

Konstantynów 133, 292

Kopcicwice 259

Koronowo 12, 171

Kostrzyn 205

Kościan 253

Kowalice 255

Kowel 33, 84, 1111, 117, 90, 171 Kdiilg.shorst 238

Künigswurtha 275, 277, 278, 282 Kraków 31

Krasna Lipa 281, 285, 286

Krasnyj 74

Kravare 286

Kremmen 207, 236

Kręgi 172

Krobaszów 89

Kromnów 169

Krapiwienka rz, 75

Krzyż 250

Kuchary 86

Kuckau 273, 274

Kulik 89

Kuligów 144, 145, 305

Kupiczów 87

Kutno 250, 252, 301

Landin 244, 325

Lanske 273, 284

Las 120, 143, 144, 145

Laska 200

Latowice 55, 250

Lebiedin 27, 36, 37

Lechnitz 235

Legionowo 153

Lehndorf 284

Lehnitz 241

Lejanów 293

Lenino 5, 71, 72, 74—76, 78—80, 82, 83

Lenitz jez. 236

Lepino 195

Leszkowice 46

Leszcza rz. 75

Leszczyn 200

Lewkowo 38

Lichtenau 273, 274

Lieske 277, 278, 327

Lince 204

Linum 238, 243

Liszkowo 180

Litewska Socjalistyczna Republika Radziecka 85

Litomefice 286

Lohsa 273

Lomske 272

Lubanowo 204

Lubartów 46, 85

Łubianka jez. 172, 174

356

Lubić Jez. lilii

Lubleszewo 186

Lubin 255

Lublin 35, 37, 55, 89

Lubelszczyzna 50, 51

Lubno 180

Luboszów 255

Luga 272, 274

Luppedubrau 272, 274, 275

Lwów 85

Łaba rz. 233, 243, 246, 257, 281, 286

Ładyszcze 74, 82

Łączna 89

Łąka 252

Łęka 95, 105

Łękawica 129

Łobez 186, 200

Łomianki 137

Łomianki Dolne 141

Łosiewka 74

Łowicz 252, 301

Łowicz Wałecki 173, 180, 183

Łódź 250

Łubowo 180

Łuck 27, 84

Łukęcin 200

Łukowiec 50

Łuków Podlaski 52, 55, 250 Łużyce 7, 250

Łysogórki (nadleśnictwo) 205 Łyszcze 86

Machliny jez. 180, 187

Maciejowice 94

Magnuszew 139

Mahlitz 244

Majdan 86

Malinówka 113

Mała Sprewa 257

Mały Diatiel 83

Mariówka 86

Marcelin 133, 293

Marki 133

Marynin 161

Marysin 120

Maszewo 204, 206

Maukendorf 276

Mazanowo 186

Michajłówka 72

Miedzeszyn 1411, 144, 145

Mielnik 285, 288

Mlereju rz. 75, 7(1, 78, 79, 80, 81, 82,

Mieszkowice 203

Międzychód 253

Międzylesie 130

Milanowice 87

Milkel 327

Mińsk Mazowiecki 55, 129, 250 Mirosławiec 171, 180, 186, 187, 189 Mittelbach 274

Młociny 137, 145

Młotów 256

Młynków 95

Mniszew 139, 145, 161, 162 Modlin 160, 305 Moholz 259, 269, 271 Mojsiejewo 78 Mokrzyce 88 Molkenberg 243, 244, 245 Monczyno 74

Morze Bałtyckie 136, 193, 200

Moryń 204, 205, 215

Moskwa 17, 29, 209

Mostki Nw. 170

Motaszewo maj. 180

Mrzeżyno 194, 200

Muskau 210

Müncheberg 210

Mylsk 86

Mysłowice 195

Nadarzyce 172, 173, 177, 178, 182 -1

Nadbrzeż 145

Namysłów 301

Narew rz. 116, 120, 305

Narol 55, 56

Narost 206

Nawóz 86

Nauen 236, 238, 241, 243, 325 Nawrot 206

Neschwitz 269, 272, 277, 280, 284 Neubornitz 284 Neudorf 272, 275, 277, 278 Neudörfer 269 Neuenhagen 229

Neugaul 226, 227, 229, 236, 241, 325 Neu Mädewitz 227 Neuschmcrlitz 284 Neusorge 265

:i

NeuBtndt 284, 288, 2110

Neusslltz 204

Niedergurlg 284

Nieder Neudorf 259, 261, 263, 264 Niedersteina 273 Niemcy 40, 71, 172 Nieradź 187

Niesky 257, 265, 266, 271, 272

Niezwir 86

Nikolajewka 82

Niwka maj. 206

Niz. Jasiennaja 72

Noteć rz. 172

Nowa Dąbrowa kol. 86, 87

Nowa Wieś 143, 145

Nowe Laski 185

Nowiny 252 •

Nowodwory 143—145, 153

Nowogard 200, 204, 206

Nowy Dwór 297

Nowy Musor 86

Nysa Łużycka rz. 59, 60, 209, 210, 252, 254, 256—260, 263—265, 268, 273, 275, 277, 279, 306, 315, 327

Ober Horka 261, 263, 327

Oberottendorf 284, 286

Ober Prauske 272

Ober Spreehammer 269

Obersteina 273, 275

Oborniki Śląskie 255

Ochoza 89

Oderburg 233

Odra rz. 59, 60, 182, 200, 203—205, 207— —210, 217, 219—225, 227, 230, 231, 233, 235, 236, 238, 241, 243, 247—249, 301, 306, 315, 316, 323—325

Oka rz. 71

Oldrichow 286

Oleśniki flw. 55

Oleśno 185, 187

Ołtarzew 169

Opatów 302

Oppitz 273

Oranienburg 233, 235, 242, 324, 325, 326

Orla 180, 189

Osieck 301

Osiek Drawski 187

Osowiec 305

Ostrołęka 305

Ostrowiec 190, 105

Ostrów 27, 28, 86

Ostrów Mazowiecka 304

Ostrówek 107, 138, 145, 153, 161, 164 Ostrówek flw. 156, 162 Odernitz 267, 271

Paaren 239

Pacanów 302

Pankowo 74

Parey 244, 323

Parowa 252

Parsęta rz. 193—197, 199, 219 Parysów 129 Pasewalk 210 Pawłów 89

Pelcowizna 120, 128, 129, 143, 145

Pessin 238, 244, 325

Petershain 267, 269, 271

Piaseczno 137, 156, 161, 162, 294

Piaski 89

Piecewo 176

Piecnik 187

Piekiełko 133, 292

Piekut 161

Pieresieki 86, 87

Pilica rz. 117, 160, 161, 162, 302

Piła 250

Piła rz. 178, 182, 184

Pinnow 241, 325

Piotrowice 156

Piotrków 250, 302

Pirna 280

Piskowitz 284

Piwonin 162

Pianćnica 285

Pławie 178, 182, 184

Plawinice 88

Płoty 196, 204, 206

Płudy 134, 157, 292

Pniewka rz. 74

Pniewo 176

Poczdam 239

Podbiel 156

Podgaje 171, 173, 176

Pogorzel 137

Polesie 50

Polska (PRL) 5, 6, 35, 40, 71, 85, 89, 116, 287, 301, 304

Połczyn Zdrój 190, 195

350

Połzuchy 74

Pomorze 7, 172, 180, 183, 18«, 200 Pomorze Zachodnie 195 Ponurzyca 161 Poradź 195

Poremby 129 Posadowo 253 Potok 141, 259 Powalice 195, 196 Poznań 168, 301

Praga 43, 119, 120, 121, 129, 130, 133, 143, 162, 250, 292

Praga (Czeska) 280

Prenzlau 210

Prędocice 257, 327

Pribus 209, 210

Preititz 284

Prischwitz 273

Prusy Wschodnie 85, 172, 304

Przelot 161, 162

Przemyśl 85

Przesieka 257

Przewóz 142, 143, 257

Przybiernów 204

Ptusza 177

Puchaczów 89

Pulsnitz 275

Puławy 7, 35, 37, 87, 91, 92, 94, 95, 97, 98, 101—104, 119, 121, 147, 301, 302

Puniszcze 75

Puschwitz 284

Pyrzyce 204, 206

Quatitz 272

Radom 116, 302

Radość 130

Radowicze 87

Radoun 286

Radawnica 176

Radziechowo 85

Radzymin 134, 304

Rajszew 157

Raków 167

Ralbitz 275, 277, 284

Randow rz. 210

Rathsdorf 227

Ratzen 276

Räuden 278

Rauschwitz 273, 284

Rawicz 254

Roku rz. 196, 198, 203 Regionów 129

Rembertów 129, 133, 134, 148, 163

Riazań 18, 30, 50

Rietschen 258

Rhin rz. 237, 325

Rhinow 243, 244, 325

Rodzanów 85

Rogajłowo 74

Rola 186

Romanowo Górne 252

Rososza 161

Rososzka 161

Rościęcino 196, 197

Rothenburg 252, 254, 257, 259, 260, 26 273, 327

Rozlazlów 170

Rów 204, 206

Równe 27

Różyszcze 86

Röderhäuser 283, 285, 286

Rudzienko 130

Rumburg 286

Ruszów 255, 260

Rüdnitz 227

Rybnoje 71

Rycica 91

Rymań 194

Rzeszowszczyzna 51

Saalau 275

Sachsenhausen 207

Saksonia 8

Salzenforst 273, 283

Sandomierz 85, 301, 302

Sandchänke 265

Sanice 257

Sanniki 170, 185

Sarny 27

Saska Kępa 120, 127, 145

Saska Szwajcaria 281

Schluckenau 286

Schmölln 286

Schömau 282, 284

Schönbrun 283

Schönwaide 227

Schwarz Adler 274

Schwarze Elster rz. 257

Schwarzer Schöps rz. 257, 265, 266, 27J Schwarzer Wasser rz. 257, 285, 327 Schwedt 209

.'Iftll

Sdicr 267, 272

Sebnitz 286

Seelow 210

Serock 50

Sępolno 171, 176

Sępołów 130

Siebitz 284

Siekierki n/Wisłą 143, 145

Siekierki n/Odrą 207, 208, 211, 215, 221, 222, 241

Siedlec 253, 254

Siedliszcze 86, 89

Sielce 18, 71

Sienica 55, 189

Siennica 250

Siwki 133

Skałka 286

Skordiów 88

Skronie 194, 195

Skrzeczew 94

Skrzypki 143, 144

Skurczą 107, 156

Sławoborze 194, 196

Słobodno 82

Słowenkowo 195

Słowieńsko 195

Słupca 252

Służew 156, 169

Służewiec 162

Smoleńsk 30, 72

Smolno jez. 172, 174

Sobienie Jeziory 145, 155, 162

Sobienie Szlacheckie 153, 161, 162 Sochaczew 169, 170, 184, 185, 186, 252,

301

Sokół 86

Sołotwin 87

Sośnica 180

Spittwitz 273

Spreewiese 257, 274

Spremberg 210, 257

Sprewa rz. 243, 257, 258, 260, 265, 271, 272, 274, 277, 306, 327

Stacha 283, 285

Stadt Wehlen 281

Stara Dąbrowa kol. 86

Stara Góra 304

Stara Miłosna 130, 133

Stara Odra rz. 207—209, 211, 219, 221, 225—227, 229, 230, 233, 236, 241, 249, 325, 326

Stara Rudnica 186, 211

Stara Wieś 130

Stare Czarnowo 204

Stare Drawsko 187

Stare Łysogórki 206, 208, 214, 221, 224— —226, 231, 248, 325

Stare Ślepce 195

Stargard Szczeciński 204, 206

Starza 195

Stechow 244

Steinbach 258

Sternberg 210

Stępnica 200

Stężyca 91, 94, 101, 102, 103, 104 Stoczek 55, 250 Stolpe 235

Strodehne 244, 245, 248, 326

Stromiec 116

Strzelce Krajeńskie 250, 252

Studzianki 119

Styr rz. 22, 27, 28, 84, 85, 86

Suchowola 304

Sudety 209

Sulejówek 129

Summt 231

Sumy 26, 27, 37

Suraż 94

Suszababa 87

Suwałki 304

Sypniewo 171, 176, 177

Sysojewo 75, 76, 78, 80

Szamocin 134

Szczecin 209

Szczecinek 174

Szepc jez. 180

Sluknov 286

Szwecja 171, 176, 178, 181, 182, 184, 185

Ścinawa 255

Slężany 305

Średni Diatiel (Sriednij Diatiel) 74

Świder rz. 129, 130

Świderszczyzna 129

Świdry Małe 141, 143, 145, 153, 163

Świdry Nowe 142, 145

Świdry Stare 143

Świdry Wielkie 143

Świdwin 186, 194, 196

Swierczyna 173, 180

Swierszczów 88

Świerże 88

360

Swleazewo 200 Swlęcicu 89 Swiniary 305

Tarchomin 134, 143, 144, 145, 292

Tarczyn 138, 155

Targówek 134

Tarnów 89, 160, 315

Tarnówek 176, 184

Taschendorf 283

Tiegłowszczyna 74

Tomaszów Lubelski 55

Tomaszów Mazowiecki 292

Tonkiele 305

Torgelow 210

Tormersdorf 259, 264, 273

Toruń 251

Totyń 206

Trado 282

Trawniki 55, 56

Trylisica 86

Trzcińsko Zdrój 204, 206 Trzebiatów 195 Trzebień 255 Trzebnica 254 Trzemiętowo 171 Trzynik 200 Tuczno 172 Turzysk 85, 87

Uhsmannsdorf 259, 261, 264, 266, 267, 269, 327

Uhyst 278

' Ukraina 35, 36, 51 Ullersdorf 265 Utoczek 293

Wakino 71

Wałcz 172, 174, 178, 180, 187 Wandlitz 231 Waniarowo 206 Warka 7, 87, 116 Warnice 206

Warsz ;awa 7, 8, U, 1 3, 17, 25, 4 11, 45 , 50,

55, ! 57, 79, 83, 85, 94, 111, 116, 119, 133,

134, 136—139, 144, 145, 147, 156, 157,

160, 162, 163, 165, 166, 168, 169, 175,

185, 186, 191, 194, 204, 205, 239, 250,

252, 263, 291- -294, 297, 301, 302, 304,

306, 323

Wurth« 275

Wartkowo 200

Wawer 130, 133

Wągrowiec 252

Wehrkirch 266, 267, 271, 272 Weisser Schöps rz, 257, '.',01, '.'ii

272, 273, 278, 327 Welka 257, 273, 278 Welten 243

Wendisch-Beselitz 269, 273, 273, 2

Werminghoff 275, 278

Wesoła 148

Węgrów 176

Wiaźma 71, 72

Wiązowna 130, 131, 132

Wielboki 179

Wielkolas 107, 109, 111, 115, 162

Wielgowo 204

Wielowicze 171, 175

Wiereszczaki 116

Wierzchowo 171, 186

Więcbork 171, 176

Więceminka rz. 194, 199

Wilczkowice 156

Wilga 109, 161, 162

Wilga rz. 94

Winnica 145

Wisła rz, 8, 47, 60, 84, 85, 90—£

101—106, 108, 110, 111, 115, 117,

—122, 125—128, 130, 133—145,

153, 155—164, 167—170, 184, 18!

205, 219, 292, 297, 304—306, 323 Wiśniewka 176 Wiśniewo 133, 134, 292 Witkowo 252 Witnica 206 Witowo 186 Wittenberg 257 Włochy 8, 296 Włodawa 42, 43, 46 Włodzimierz Wołyński 84, 85 Włostowice 91, 94, 101 Wołów 255

Wólka Gołębska 92, 103

Wólka Mlądzka 130, 131, 132 Wólka Profecka 92, 95, 98, 101—10i Wólka Węglowa 157

Wólka Wiżblczańska 87

Wólka ZerańNka 145

Wölsickendorf 227 Zdwórz 170

Wriezen 210, 326 Zeche 259, 271

Wroclaw 253, 301 Zentzke 237

Wronki 173 Zescha 274, 277

Września 301 Zgłowiączka rz. 171, 184

Wysock 88 Zielin 206

Wysoczyn 156, 161 Zielona 121, 133, 148

Wysokie flw. 257, 264 Zielonka 122

Wyspa Chrząszczewska 200 Zittau 281

Wyspa Solna 197 Złocieniec 186, 189, 190

Wyspa Wolin 200 Zlotów 171, 177, 179

Wyszków 304, 305 ' Zoblitz 259

Vysoka Lipa 286 i Zollbrücke 323, 324 Zschillichau 272

Zachwydowo 74, 82 Zuzanów 153 Zühlsdorf 231

Zagrody 161, 162 Związek Radziecki (ZSRR) 5, 6,

Zajezierze 95 20, 21, 26, 30, 34—37, 40, 57, !

Zakrzewo 171 148, 243, 304

Zalew Szczeciński 200 Zwoleń 302

Zalew Wiślany 304 Zambrów 304 Żabice 255

Zamłynie 87, 88, 89 Żabieniec 107

Zamostiecze 88 Zabin 173, 180, 183, 186, 187

Zatom Stary 253 Zabinek 186

Zatopię 189 Żalin 88

Zawady 145 Zandov 285, 286

Zawichost 302 Żbików 169

Zawieprzyce 89 Żelazna 160, 161

Ząbrowo 196, 197 Żerań 133, 142, 143, 144, 145, 292

Zäckericker-Loose 221, 238 Żerdno 187

Zbytki 120, 142, 144, 145 Żerdź 94

Zbytów 286 Żmigród 254

Zdbice 185 Żyrzyn 91, 94

Zdbiczno jez. 172, 184 Żytomierz 21, 38

ZAPRASZAM