Antropomotoryka

Wiesław Osiński

• Rok wydania: 2003
• Rodzaj okładki: Miękka
• Autor: Wiesław Osiński
• Stan: Z uszkodzeniami
• ISBN: -
• Wymiar: 14.3cm x 22cm
• Nr wydania: -
• Seria: -
• Ilość stron: 367
• Waga: 0.4 kg
• Indeks: -
• TIN: T04338934
• Blok: pęknięty
• Inne informacje: adnotacje i pieczątki biblioteczne

Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego w Poznaniu WIESŁAW OSIŃSKI ANTROPOMOTORYKA Wydanie II rozszerzone Poznań 2003 SERIA: PODRĘCZNIKI NR 49 KOMITET WYDAWNICZY Stefan Bosiacki, Lechosław B. Dworak, Tomasz Jurek, Leszek Konys, Piotr Krutki, Wojciech Lipoński, Bogusław Marecki, Hanna Mizgajska-Wiktor, Wiesław Osiński, Łucja Pilaczyńska-Szcześniak (przewodnicząca) RECENZENT (pierwszego wydania) Jan Szopa REDAKCJA WYDAWNICZA Bożena Kapusta - Wstąp, rozdz. I-XIV, XVI Wiesława Parzy – pozostałe części podręcznika SKŁAD KOMPUTEROWY Ewa Rajchowicz Wszelkie prawa zastrzeżone. Żadna część niniejszej publikacji nie może być kserowana, reprodukowana, przechowywana jako źródło danych, przekazywana w jakiejkolwiek mechanicznej, fotograficznej, elektronicznej lub innej formie zapisu bez pisemnej zgody posiadacza praw. Copyright by Akademia Wychowania Fizycznego im. Eugeniusza Piaseckiego 61- 871 Poznań, ul. Królowej Jadwigi 27/39 ISBN 83-88923-22-6 ISSN 0303-5107 Projekt okładki: Agencja Reklamowa „Agawa" s.c. 60-348 Poznań, ul. Skarbka 2, tel./fax (061) 661-97-25 Dział Wydawnictw. Zam. 9/03 SPIS TREŚCI WSTĘP.............................................................................................., ............................................ 7 I. MOTORYCZNOŚĆ LUDZKA JAKO PRZEDMIOT TEORETYCZNEGO POZNANIA ................................................................................................................................ 9 1. Pierwsze refleksje i rozwój badań nad motorycznością człowieka ..................................... 9 2. Kierunki badań nad motorycznością ze szczególnym uwzględnieniem poszukiwań prowadzonych na potrzeby wychowania fizycznego ......................................................... 11 3. Różne orientacje i subdyscypliny podejmujące problematykę sprawności fizycznej i motoryczności. Szczególne problemy antropomotoryki .................................................. 14 II. SPRAWNOŚĆ FIZYCZNA I MOTORYCZNOŚĆ CZŁOWIEKA: PODSTAWOWE POJĘCIA I ICH ASPEKTY................................................................................................... 19 1. Sprawność fizyczna i jej znaczenie dla przejawów motoryczności człowieka................... 19 2. Koncepcja „health - related fitness" jako teoretyczna podstawa kształcenia sprawności fizycznej ...........................................................................................................23 3. Motoryczność człowieka - różne koncepcje pojęciowe i klasyfikacyjne ........................... 37 III. ROZWÓJ MOTORYCZNY CZŁOWIEKA W PROCESIE ONTOGENEZY ................ 51 1. Rozwój motoryczny w okresie noworodkowym i niemowlęcym....................................... 56 2. Rozwój motoryczny w okresie poniemowlęcym i przedszkolnym .................................... 59 3. Rozwój motoryczny w okresie młodszym szkolnym .........................................................65 4. Rozwój motoryczny w okresie pokwitania i młodzieńczym ..............................................67 5. Motoryczność wieku dorosłego i dojrzałego.......................................................................72 6. Motoryczność a zjawisko starzenia się i okres starości ..................................................... 75 IV.GENETYCZNE UWARUNKOWANIA PREDYSPOZYCJI I ZDOLNOŚCI MOTORYCZNYCH ORAZ PROBLEM WYTRENOWALNOŚCI ...................................78 1. Współczesne kierunki poszukiwań oraz podstawy dziedziczenia wielogenowego .........78 2. Ogólny przegląd metod badań............................................................................................. 80 3. Wyniki badań nad genetycznymi uwarunkowaniami predyspozycji i osiągnięć motorycznych ...................................................................................................................... 84 4. Badania nad identyfikacją markerów genetycznych .......................................................... 88 5. Problem wytrenowalności oraz związek z genotypem........................................................ 90 V. ŚRODOWISKOWE UWARUNKOWANIA SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ ...................... 94 1. Pojęcie środowiska i rodzaje czynników ............................................................................ 94 2. Typy zmian przystosowawczych, ekosensytywność a okresy sensytywne ..................... 95 3. Czynniki i metody pomiaru zróżnicowania środowiska społeczno-ekonomicznego oraz kulturowego................................................................................................................. 99 4. Wyniki badań nad społecznymi uwarunkowaniami sprawności fizycznej i motoryczności człowieka............................................................................................... 100 5. Oddziaływanie najbliższego otoczenia i form organizacyjnych na aktywność fizyczną............................................................................................................................ 107 VI. MORFOLOGICZNE UWARUNKOWANIA MOTORYCZNOŚCI CZŁOWIEKA .... 110 1. Kinantropometria jako specyficzna dziedzina nauki. Teoretyczne podstawy badań...... 110 2. Wielkość ciała osobnika a jego możliwości motoryczne - ogólne prawidłowości ....... 112 3. Kierunki poszukiwań morfologicznych uwarunkowań sprawności motorycznej ............ 113 4. Liniowość i nieliniowość powiązań parametrów morfologicznych i motorycznych....... 115 5. Znaczenie poziomu otłuszczenia ciała dla sprawności motorycznej ............................... 119 6. Dojrzewanie i rośniecie a zmiany w motoryce................................................................. 122 VII. TEORETYCZNE PRZESŁANKI PROCESU UCZENIA SIĘ I NAUCZANIA CZYNNOŚCI RUCHOWYCH ........................................................................................ 127 1. Społeczne potrzeby uczenia się czynności ruchowych ............................................... 127 2. Pojęcie uczenia się motorycznego ............................................................................... 128 3. Etapy uczenia się oraz uczenie się nawykowe i uczenie się rozwiązywania problemu ....................................................................................................................... 131 4. Tworzenie współczesnych teorii i modeli uczenia się motorycznego ........................... 134 5. Determinanty przebiegu i efektów oraz gotowości do uczenia się motorycznego ........ 137 6. Nauczanie motoryczne w świetle potrzeb praktyki dydaktycznej................................. 141 VIII. POMIAR W BADANIACH NAD SPRAWNOŚCIĄ FIZYCZNĄ I MOTO- RYCZNOŚCIĄ CZŁOWIEKA........................................................................................ 149 1. Potrzeba definiowania badanego obiektu. Metody jakościowe a ilościowe .................. 149 2. Określenie, właściwości i potrzeba pomiaru.................................................................. 150 3. Typy skal pomiarowych ............................................................................................... 152 4. Kryteria poprawności testów w badaniach nad sprawnością fizyczną i moto- rycznością...................................................................................................................... 154 5. Klasyfikacje i uwagi krytyczne o metodzie testowej ................................................... 166 IX. PRZYKŁADOWE METODY OCENY SPRAWNOŚCI FIZYCZNEJ (MOTO- RYCZNEJ) ......................................................................................................................... 168 X. PODSTAWOWE PRZESŁANKI KONSTRUKCJI I REALIZACJI PROGRAMU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ .......................................................................................... 183 1. Różnorodność potrzeb i ograniczenia w stanowieniu celów kształtowania spraw ności fizycznej .............................................................................................................. 183 2. Anaerobowy i aerobowy system dostarczania energii jako podstawa klasyfikacji typów wysiłku fizycznego ........................................................................................... 184 3. Metody oddziaływania wysiłkiem fizycznym ............................................................. 185 4. Zasady w realizacji programu treningu......................................................................... 188 5. Główne elementy w konstrukcji programu treningu...................................................... 189 6. Struktura jednostki treningowej .................................................................................... 192 7. Prowadzenie programu aktywności fizycznej............................................................... 193 XI. ZDOLNOŚCI SIŁOWE I ZNACZENIE TRENINGU Z OPOREM (SIŁOWEGO) ................................................................................................................. 196 1. Potrzeby treningu siłowego, zagadnienie definicji i pomiaru ........................................ 196 2. Zmienność w ontogenezie oraz znaczenie treningu w zależności od wieku i płci ...... 202 3. Zagadnienie adaptacji, efekty i ograniczenia w treningu siłowym .............................. 205 4. Wielkość obciążenia w treningu siłowym...................................................................... 207 5. Typy, reguły i różne cele treningu siłowego................................................................. 209 6. Specjalne środki ostrożności ......................................................................................... 214 XII. ZDOLNOŚCI SZYBKOŚCIOWE (ANAEROBOWE) I ICH KSZTAŁCENIE ........ 216 1. Anaerobowe (beztlenowe) źródła energii oraz pojęcie zdolności szybkościowych....... 216 2. Elementarne formy przejawiania się szybkości oraz fazy zwiększania i stabilizacji prędkości ....................................................................................................................... 217 3. Zmienność zdolności szybkościowych (anaerobowych) w ontogenezie i ich uwarunkowania ............................................................................................................. 219 4. Warunki skutecznego kształcenia zdolności szybkościowych (anaerobowych) ......... 220 5. Kontrola poziomu szybkości i charakterystyk anaerobowych ..................................... 222 XIII. ZDOLNOŚCI WYTRZYMAŁOŚCIOWE (AEROBOWE) I TRENING ZDROWOTNY ................................................................................................................. 226 1. Znaczenie oraz pojęcie wydolności tlenowej i zdolności wytrzymałościowych ........... 226 2. Specyfika przemian i klasyfikacje wysiłków wytrzymałościowych.............................. 227 3. Ocena zdolności wytrzymałościowych......................................................................... 230 4. Ontogenetyczna zmienność wydolności tlenowej i zdolności wytrzymałościowych ... 232 5. Wskazania do rozwoju wytrzymałości i treningu zdrowotnego..................................... 234 XIV. GIBKOŚĆ CIAŁA - JEJ UWARUNKOWANIA, POMIAR, TRENING ORAZ ZNACZENIE .................................................................................................................... 240 1. Gibkość ciała i jej uwarunkowania................................................................................ 240 2. Pomiar gibkości ciała..................................................................................................... 242 3. Trening gibkości ciała ................................................................................................... 245 4. Znaczenie gibkości w sporcie i codziennej aktywności życiowej oraz w przeciw działaniu bólom kręgosłupa .......................................................................................... 251 XV. ZDOLNOŚCI KOORDYNACYJNE I ICH ZNACZENIE ............................................. 253 1. Pojęcie zdolności koordynacyjnych i ich kryteria oceny ............................................. 253 2. Neurofunkcjonalne uwarunkowania zdolności koordynacyjnych ................................ 256 3. Zagadnienia struktury zdolności koordynacyjnych....................................................... 258 4. Zmienność koordynacyjnych zdolności motorycznych w ontogenezie ....................... 263 5. Warunki i sposoby skutecznego kształcenia koordynacyjnych zdolności moto rycznych ....................................................................................................................... 265 6. Diagnostyka koordynacyjnych zdolności motorycznych.............................................. 268 XVI. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA W OPTYMALIZACJI MASY I SKŁADU CIAŁA .. 273 1. Pojęcie i ocena zjawiska nadwagi i otyłości ................................................................ 273 2. Typy otyłości oraz przyczyny występowania nadwagi i otyłości ................................ 277 3. Zasady i praktyka postępowania w dążeniu do redukcji masy ciała ............................ 279 4. Program ukierunkowany na przyrost masy ciała ......................................................... 283 5. Program ukierunkowany na poprawę składu ciała........................................................ 284 XVII. SYMETRIA I ASYMETRIA A MOTORYCZNOŚĆ CZŁOWIEKA ....................... 286 1. Różne rodzaje asymetrii ............................................................................................... 286 2. Zagadnienie lateralizacji i ręczności ............................................................................. 288 3. Zagadnienie uwarunkowań leworęczności i problem przeuczania .............................. 291 4. Ontogenetyczna zmienność lateralizacji ....................................................................... 294 5. Metody badania lateralizacji ......................................................................................... 295 6. Symetria, asymetria i leworęczność w sporcie oraz problemy treningu symetryzacji ruchów...................................................................................................... 300 XVIII. AKTYWNOŚĆ FIZYCZNA A STARZENIE SIĘ OSOBNIKA I POPULACJI... 302 1. Wzrost znaczenia problematyki ludzi starych ............................................................... 302 2. Poziom sprawności i aktywności fizycznej w populacji ludzi starszych ..................... 304 3. Test sprawności fizycznej dla osób starszych (The Fullerton Functional Fitness Test)................................................................................................................................ 308 4. Programy interwencyjne wspomagające funkcje organizmu i aktywność społeczną... 311 5. Ryzyko osteoporozy i możliwości ograniczenia jej skutków ......................................... 314 6. Problemy obniżonej równowagi i upadków u osób starszych......................................... 317 XIX. OCENA POZIOMU AKTYWNOŚCI FIZYCZNEJ......................................................... 320 1. Definicja aktywności fizycznej i ogólne klasyfikacje metod jej oceny.......................... 320 2. Metody pomiaru oparte na obserwacji i kwestionariuszach ........................................... 321 3. Mechaniczne i elektroniczne mierniki ruchu................................................................. 325 4. Metody oparte na pomiarze fizjologicznym ........................................................, ....... 327 PIŚMIENNICTWO..................................................................................................................... 331 WSTĘP Podręcznik "Antropomotoryka" powstawał pod naporem bieżących potrzeb dydak- tycznych. Przeznaczony jest on przede wszystkim dla studiujących na kierunkach wycho- wania fizycznego oraz fizjoterapii, ale z pewnością może być użyteczny nie tylko dla nich. Zawarte w nim materiały są próbą dokonania syntezy wyników badań naukowych stru- ktury, uwarunkowań i możliwości kształtowania motoryczności ludzkiej oraz ujęcia tych zagadnień w możliwie jasny, dydaktyczny porządek. W zamierzeniu autora dobór zagad- nień i sposób ich rozpatrywania ma charakter przede wszystkim wprowadzający w zasad- nicze kwestie. Poznanie podstawowych faktów umożliwia zrozumienie istoty dalszych zróżnicowań wiedzy i krytyczne ustosunkowanie się do nowych stanowisk i kierunków (np. w zakresie nauczania czy kształcenia motorycznego). Podręcznik ten podejmuje nie tylko zagadnienia bardziej szczegółowe, ale i takie, które mają charakter ściśle praktyczny (metodyczny). Autorowi podręcznika przyświecało głównie zamierzenie dokonania opra- cowania teoretycznego, ale wszakże - jak wiadomo - niewiele jest rzeczy bardziej praktycznych niż dobra teoria. Pozycja ta stanowi próbę zebrania i uporządkowania dotychczasowej wiedzy na temat motoryczności człowieka Powstawała ona również w przeświadczeniu, że przygo- towanie podręcznika akademickiego winno przyczynić się - chociażby w pewnym stopniu - do zintensyfikowania badań nad tą ważną sferą ludzkiej aktywności. Usystematyzowany wgląd w to, co już wiemy, stwarza szansę na ukazanie pól czekających jeszcze na głębszą penetrację naukową. Należy też sobie na samym początku powiedzieć, że w wypadku antropomotoryki mamy jeszcze wciąż do czynienia z dyscypliną in statu nascendi, Stopniowo i z wielkim trudem wychodzi ona z niemal przednaukowego, głęboko zdezinte- growanego i cechującego się niezbyt wysoką świadomością metodologiczną badaczy stadium rozwoju. O losach tej dyscypliny zdecyduje sposób, w jaki wkroczy ona w stadium naukowe sensu stricto, czyli nastąpi przyrost wiedzy empirycznie zweryfikowanej i teoretycznie wyjaśnionej. W niniejszej pracy starano się również ukazać, że duża ilość nagromadzonych, oderwanych faktów i sprzecznych, często bezzasadnych teorii, jakie rodziły się na gruncie badań nad motorycznością i sprawnością fizyczną człowieka, mają swoją istotną przyczy- nę również w braku odczuwania potrzeby tworzenia spójnej całościowej koncepcji teore- tycznej. Poszukiwanie głównej zasady porządkującej powinno stać się najważniejszym celem badaczy we współczesnej antropomotoryce. Sposób ujęcia poszczególnych rozdziałów może oczywiście budzić uwagi i wątpli- wości. Autor starał się w opracowaniu wykorzystać nie tylko własne doświadczenia dydaktyczne, ale i tych, którzy nad zagadnieniem motoryczności ludzkiej pracowali bardziej efektywnie, a ich dorobek jest bez porównania bardziej znaczący. Autor korzystał jedynie z przysługującego mu prawa przeprowadzenia pewnej selekcji. Uznał, że pewne 7 problemy można pominąć, inne zaś starał się zaakcentować i uwypuklić. Głównym celem podręcznika jest wyjaśnienie i porządkowanie myśli, wprowadzenie w nie pewnej dyda- ktycznej przejrzystości oraz położenie nacisku na rzeczy uznane przez autora za najważ- niejsze. Warto też może powiedzieć: czym akurat to opracowanie różni się od innych wydanych w ostatnich latach w Polsce, a przede wszystkim od wcześniejszego skryptu autora "Zagadnienia motoryczności człowieka" (AWF w Poznaniu, wyd. I-1986, wyd. II - 1991), monografii zbiorowej wydanej pod redakcją autora "Motoryczność człowieka - jej struktura, zmienność i uwarunkowania" (AWF w Poznaniu - 1993) oraz podręcznika zespołu krakowskiego - J. Szopa, E. Mleczko, S. Żak - "Podstawy antro- pomotoryki" (wyd. PWN, 1996). W tym opracowaniu starano się zaakcentować podsta- wy nowych koncepcji teoretycznych, jakie w ostatnich latach zdominowały kierunki poszukiwali w USA, Kanadzie i krajach zachodniej Europy i które są upowszechniane pod nazwą "heałth-related fitness". Pozycja ta kreśli najobszerniejsze ramy dla głównych ujęć antropomotoryki. Zamieszczono tu bowiem nie tylko kwestie motorycznego uczenia się i nauczania, ale także zagadnienia związane z możliwościami wpływania, poprzez aktywność fizyczną, na rdżne elementy sprawności fizycznej. Specjalnie zaakcentowano też w nazwie i treści rozdziału ważne zagadnienie oceny poziomu aktywności fizycznej, dotąd w Polsce słabo rozwinięte. Wyjaśnienia wymaga i to, że jeśli autor tego podręcznika decydował się na korzys...

Objaśnienie do stanu: Z uszkodzeniami

Książki mogą posiadać niektóre z widocznych uszkodzeń, np. pęknięcia, zagięcia, postrzępienia, naderwania, ślady po taśmie, inne.