Timothy Snyder, REKONSTRUKCJA NARODÓW Polska, Ukraina, Litwa, Białoruś 1569-1999, Wydawnictwo POGRANICZE, Sejny 2009, s. 350.

Książka ta przedstawia drogę wiodącą ku kształtowaniu się nowoczesnej narodowości. Jej początki to powstanie w XVI w. największego kraju nowożytnej Europy, polsko-litewskiej Rzeczypospolitej Obojga Narodów, w której narodem była szlachta: katolicka, prawosławna i protestancka. Połączeni za sprawą wspólnych politycznych praw, szlachcice – zarówno ci pochodzenia polskiego czy litewskiego, jak i ci o korzeniach wschodniosłowiańskich – określali siebie, po łacinie lub po polsku, jako obywatele Rzeczypospolitej.

Trasa naszej intelektualnej podróży wiedzie śladami ewolucji idei narodowych w nowożytnej Rzeczypospolitej Obojga Narodów (1569–1795), a także w dziewiętnastowiecznych mocarstwach, które uczestniczyły w jej podziale (1795–1918) oraz w niepodległych państwach i republikach radzieckich, które powstały na gruzach imperium (1918–1939).

Polska polityka wschodnia zaprowadziła, z uwzględnieniem czym jest nowoczesna narodowość, stabilny geopolityczny porządek. Najprostszym dowodem polskiego sukcesu był fakt, że historyczna rywalizacja i wojenne czystki, o których mowa w tej książce, nie dotarły do potocznej świadomości ludzi Zachodu. Gdyby w latach dziewięćdziesiątych XX w. wybuchły zbrojne konflikty, tak jak w Jugosławii, dowiedzielibyśmy się o okrucieństwach wojny i rzekomo trwającej z dawien dawna nienawiści. Skoro zaś górę wziął pokój i droga do dobrobytu, tak jak w Polsce, centralne miejsce zajęły historyczne słowa o „powrocie do Europy”, a najlepszym dowodem sukcesu polskiej polityki wschodniej jest integracja Polski z Zachodem. Rok 1999 był momentem wielkiego sukcesu i przerażającej klęski nowej Europy: Pakt Północnoatlantycki jednocześnie przyjmował w swe szeregi Polskę i bombardował Jugosławię. A kiedy świat reagował na konflikty między Serbami a ich sąsiadami, do Kosowa wysłano wspólny polsko-ukraiń­ski batalion sił pokojowych. Dlaczego zatem północno-wschodnia Euro­pa pozostała stabilna, a południowo-wschodnia się rozpadła? 

Ze Wstępu Autora