Stanisław Staszic podpisuje cesję praw po Wojewodzie Inflanckim Stefanie Grothusie

„Takową Cessyę z Sukcessyi po JW  Stefanie Grotthuzie Woiewodzie Inflanskim...”

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Data: b.d.

- na podstawie pieczęci opłaty w języku niemieckim „funf g.groschen” oraz pieczęcią tuszową FWR - Fryderyk Wilhelm Rex można stwierdzić, że dokument został sporządzony i podpisany przez Stanisława Staszica w okresie pruskiej zwierzchności nad Warszawą po III rozbiorze - czyli 1795 -1806.

Miejsce: Warszawa

Język: polski

Wymiary: 35,5 x 21 cm

Papier: stemplowany urzędowy, czerpany za znakami wodnymi papierni

- karta pierwsza – znak wodny w postaci napisu „JAFginiher”

- karta druga – bardzo duży filigran w postaci orła w koronie z berłem i mieczem i napisem „Stein Lils”

Zawartość: bifolium, 2 karty- 4 strony, zapisane na stronie pierwszej tekstem umowy  i podpisami, u góry dwie urzędowe pieczęcie tuszowe.

Pieczęć: 2 pieczęcie tuszowe i jedna pieczęć lakowa herbowa

- pieczęcie tuszowe: urzędowa pieczęć pruska FWR { Fryderyk Wilhelm Rex} oraz pieczęć opłaty urzędowej „funf g.groschen”

- pieczęć lakowa: herbowa pieczęć Grotthus – herb własny

Stan dobry, lekkie postrzępienie o góry rękpisu, małe przedarcie w miejscu składania u góry

Podpisy: Stanisław Staszic, Stefan Sokołowski, Antoni Grotthuz

Opis

Rękopis jest umową cesji praw z sukcesji po Stefanie Grotthusie wojewodzie inflanckim oraz cesji  sukcesji praw po jego żonie Klarze - ustąpionej przez Antoniego Grotthusa {który odziedziczył prawa do tej  sukcesji po swoim niewymienionym z imienia i nazwiska w liście ojcu Janie } na rzecz swego krewnego Józefa Grotthusa - późniejszego plenipotenta Stanisława Staszica w utworzonym przez niego Towarzystwie Rolniczym Hrubieszowskim.

Umowa jest zawierana w obrębie rodziny, co widać po nazwiskach. Choć stopień pokrewieństwa osób wymienionych w umowie jest dość różny i skomplikowany.

Osobą łączącą ich wszystkich jest niewymieniony w dokumencie Wilhelm Eustachy Grotthus {ok.1640 – 1708} kasztelan żmudzki, ojciec wymienionego w umowie wojewody inflanckiego Stefana Grotthusa {zmarłego w 1732 roku}, dziadek Józefa Grotthusa – beneficjenta umowy oraz pradziadek Antoniego Grotthusa – dokonującego cesji na rzecz Józefa.

Całość umowy jest podpisana przez świadków, Stanisława Staszica oraz Stefana Sokołowskiego. Ten ostatni był również skoligacony z Grotthusami, jako że małżonką Antoniego Grotthusa { od około 1810 roku jako drugą żoną po śmierci pierwszej – Eufemii Grabowskiej} była Antonina Sokołowska.

„Takową Cessyę z Sukcessyi po JW  Stefanie Grotthuzie Woiewodzie Inflanskim przez Żonę Onego JW Klarę de Puzzis Grotthusową Onemu zapisaney tak Intercezą slubną iako innemi zapisami lub testamentem za pewnioney u mnie prawem sukcesssyi i oddzielnym zapisem przez Oyca mego ustąpioney, Wielm Panu Jozefowi Grotthuzowi krewnemu memu czyniąc podpisuię przy świadkach.   Dan ut supra w Warszawie  Antoni Grotthuz.

Jako świadek tę niniejszą Cessyę podpisuię Stanisław Staszic

Stefan Sokołowski iako świadek”

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Sprzedaż jest elementem przebudowy zbiorów gromadzonego od lat i jest sprzedażą prywatną. Nie wystawiam w związku z tym faktury. Ewentualny kupujący na życzenie otrzyma umowę kupna.

Rękopis jest od wielu lat własnością sprzedającego. Jego posiadanie jest pozbawione wad prawnych i roszczeń osób i instytucji.

Polecam jako rzadkość. Sprzedaż tylko w obrębie RP.

1. Antoni Grotthus ur.ok.1743 – zm. 31.07.1823.

Herbu własnego, pisarz grodzki Księstwa Żmudzkiego w 1773, sekretarz Rady Nieustającej w Departamencie Sprawiedliwości w 1782, członek konfederacji targowickiej w 1792 roku. Starościc wilkijski do 1781 roku, chorąży artylerii litewskiej.

Syn Jana Grotthusa i Anny Hornowskiej { u Minakowskiego jako Klara}

Jan Grotthus - pułkownik wojsk litewskich żmudzkich, starosta wilkijski do śmierci 26.02.1781 r.

Jan podpisał elekcję St. Augusta Poniatowskiego w 1764 roku z księstwem żmudzkim.

Wnuk Adama Grotthusa starosty wilkijskiego, pułkownika wojsk królewskich ożenionego z Franciszą Grotthus { córką Wilhelma Eustachego Grotthusa}

Prawnuk Wilhelma Eustachego Grothusa i Konstancji Billewiczówny. Wilhelm Eustachy Grotthus miał dwie żony. Drugą żoną byłą Maria Anna z Liniewa Liniewska , 1 v. Gołuchowska podkoniuszyna litewska. Z nią miał syna Krzysztofa – ojca wymienionego w dokumencie Józefa Grotthusa.

1. Józef Grotthus urodzony w Pacewiczach w 1769 – zmarł 18.06.1828 . Herbu własnego jak wszyscy Grotthusowie.

Syn Krzysztofa Grotthusa  urodzonego w 1712 roku w Terebińscu  i Apolonii Brzozowskiej.

Wnuk Wilhelma Eustachego Grotthussa  i Marii Anny  Liniewskiej z Liniewa 1 v. Gołuchowskiej podkoniuszyny litewskiej{ jednej z jego 2 żon}.

Żona Tekla Jaszowska – zmarła w 1832 roku. Oboje pochowani w dobrach fundacji w grobowcu w Dziekanowie.

Administrator hrubieszowskich dóbr Anny Sapieżyny z Zamojskich. Na jej nazwisko Stanisław Staszic w 1801 roku nabył dobra hrubieszowskie przymierzając się do stworzenia fundacji i nowej formy własności jaką miała być spółdzielnia o charakterze rolniczym. Dobra te stały się oficjalnie własnością Staszica w 1811 roku. Wcześniej Staszic był wychowawcą dzieci kanclerzaAndrzeja Zamoyskiego{od 1781}, a po jego śmierci{ 1792} doradcą finansowym wdowy Konstancji Zamoyskiej. Mając wiele innych zajęć po kilku latach zarządzanie finansami i majątkiem Anny Zamoyskiej przekazał Józefowi Grotthusowi.

Właśnie z tego powodu – doświadczenia w zarządzaniu majątkami ziemskimi wyniesionemu z okresu zarządzania dobrami Anny Sapieżyny z Zamojskich oraz znajomości z tego okresu ze Staszicem- zawdzięcza Józef Grotthus propozycję w 1814 zarządzania hrubieszowskimi dobrami Staszica, potem zarządzania fundacją od 1816 i objęcie w niej później  funkcji dziedzicznego Prezesa – Wójta.

Większość dokonań pierwszego okresu fundacji i towarzystwa rolniczego oraz jej rozwój to zasługa właśnie przede wszystkim Józefa Grotthusa. Stanisław Staszic był twórcą ale Grotthus kreatywnym budowniczym.

1. Stefan Karol Grotthus - ur. ?? - zmarł w 1732 roku.

Starościc wilkijski, wojewoda inflancki z nominacji Stanisława Leszczyńskiego. Pełnił tą funkcję tylko od 1707 do 1709. Chociaż tytułu wojewody używał do 1715 roku, to przez lata {początkowo wymiennie, potem tylko} tytułowany kasztelanem żmudzkim{a był w istocie kasztelanicem}.

Żonaty 3 albo nawet 4 krotnie. Na pewno jego żoną była Eleonora Klara Pacówna {ślub ok.1690}, kolejną od 1712 była Petronela Leonora Gosiewska – starościanka koszańska i kolejną, poślubioną tuż przed śmiercią Stefana Karola w 1732 roku była Teodora Grużewska {zmarła w 1736}podkomorzanka żmudzka, 1v. Zygmuntowa Stryjeńska cześnikowa sanocka.

1. Klara de Puzzis ? - {czy to Pacówna ??} – jedna z 3 lub nawet 4 żon wojewody Stefana Karola Grotthusa

1. Stanisław Staszic - ur. przed 6 listopada 1755 w Pile - zmarł 20 stycznia 1826 w Warszawie.

Inne używane formy nazwiska:Stasic; Staszyc; Stazis. Pseudonim - Pisarz „Uwag nad życiem Jana Zamoyskiego”; S.; Zakordonowy obywatel pruski.

Działacz oświeceniowy,  pionier spółdzielczości, pisarz polityczny, publicysta, filozof, tłumacz, wolnomularz, przyrodnik: geograf i geolog.

Ksiądz katolicki(przez niemal 20 ostatnich lat życia Staszic nie pełnił posługi duszpasterskiej i nie nosił sutanny. Członek Izby Edukacyjnej Księstwa Warszawskiego w 1808 roku. Od 1809 roku  minister stanu Księstwa Warszawskiego, od 1810 radca stanu Księstwa, zastępca ministra oświaty Królewstwa Polskiego w latach 1818–1824, minister stanu Królestwa Polskiego od 1824 roku.

Urodzony w rodzinie mieszczańskiej (ojciec Wawrzyniec i dziadek byli burmistrzami Piły; matką była Katarzyna z Mędlickich, burmistrzanka Pilska), po ukończeniu szkół (seminarium duchowne) W Poznaniu uzyskał święcenia (przełom 1778/1779) i w roku 1779 został duchownym.

Rok wcześniej (9 lipca 1778) otrzymał kanclerstwo kolegiaty szamotulskiej, wraz z dochodami z dóbr Jankowice. Z kanclerstwa ustąpił 2 grudnia 1796. Dalsze wykształcenie uzyskał w latach 1779–1781 we Francji (Paryż: nauki fizyczne i przyrodnicze w Collège de France – poznał wówczas G. L. Buffona) i Niemczech (od połowy roku 1779: Lipsk i Getynga). W tym okresie poznał i odwiedzał Alpy i Apeniny.

Po powrocie do Polski (1781) otrzymał posadę wychowawcy synów byłego kanclerza Andrzeja Zamoyskiego. Rok później (1782) otrzymał doktorat obojga praw Akademii Zamojskiej i tamtejszą katedrę języka francuskiego (do roku 1784). Jeszcze dwukrotnie (IV.1790–XII.1791 i XII.1794–VI.1797) wyjeżdżał za granicę. W pierwszym przypadku wyjechał z Zamoyskimi do Wiednia, a następnie do Włoch (do Zamościa powrócił w grudniu 1791). W drugim ponownie odwiedził z Zamoyskimi Wiedeń. Według kroniki parafii pw. św. Katarzyny w Czemięcinie w latach 1788–1791 był proboszczem w Turobiniej i rektorem w Czarnęcinie.

W pierwszych latach Sejmu Czteroletniego przebywał w Warszawie. Od 10 lutego 1792 (data śmierci A. Zamoyskiego) stał się doradcą finansowym wdowy, co wkrótce doprowadziło do narastających niesnasek z dotychczasowymi wychowankami. W tym okresie posiadał już znaczny kapitał własny, który skutecznie pomnażał. Z początkiem marca 1793 pojawił się na krótko w Warszawie. W roku 1797, po śmierci Konstancji Zamoyskiej, jej syn (Aleksander) wytoczył mu proces o sfałszowanie skryptu dłużnego (zakończony ugodą ze Stanisławem Zamoyskim i wycofaniem pozwu). W celach naukowych podróżował po kraju (1798-1799), prowadząc badania geologiczne i geograficzne. Wiosną roku 1800 (30 marca) nabył dobra hrubieszowskie, które zostały intabulowane 9 marca 1801 na nazwisko Anny z Zamoyskich Sapieżyny. Oficjalnie stały się jego własnością dopiero 10 lat później (19 sierpnia 1811).

W roku 1801 kupił domy dla siedziby Towarzystwa Przyjaciół Nauk (na członka TPN powołany został kilka miesięcy wcześniej, w roku 1800). Jesienią roku 1804 ponownie wyjeżdża za granicę, odwiedzając kolejno: Wrocław, Drezno i Paryż (do kraju powrócił w czerwcu 1805). Dwa miesiące później wyrusza na wyprawę geologiczną w Tatry, podczas której wszedł na Krywań i Łomnicę (21 sierpnia 1805 – pierwsze wejście na szczyt). Pełnił funkcje państwowe i społeczne. W 1812 roku przystąpił do Konferderacji Generalnej Królestwa Polskiego.

Staszic był jednym z czołowych reformatorów i uczonych polskiego oświecenia. Filozof, głoszący monistyczną koncepcję rozwoju świata. Działał na rzecz poprawy położenia chłopów. {…........}

Zwolennik gruntownych reform systemowych w I Rzeczypospolitej,  w okresie Sejmu Wielkiego wspierał piórem zmiany przeprowadzane przez parlament. Od 1808 prezes Towarzystwa Przyjaciół Nauk, po 1818 założył Towarzystwo Rolnicze w Hrubieszowie. W latach 1807–1812 członek Izby Edukacyjnej, od 1815 Komisji Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, członek Rady Stanu Królestwa Polskiego. Współorganizator szkoły uniwersyteckiej w Warszawie (1816) oraz Szkoły Akademiczno Górniczej w Kielcach.

Odegrał ważną rolę w rozwoju przemysłu, działając jako geolog i badacz natury. W 1825 opublikował informacje o Górach Izerskich i Karkonoszach.  W latach 1816–1824 pełnił funkcję dyrektora generalnegu Wydziału Przemysłu i Kunsztów Króleswtwa Kongresowego. Przygotował wówczas plan rozbudowy Staropolskiego Okręgu Przemysłowego. Wznowił eksploatację węgla kamiennego ze złoża Reden  złoża na terenie obecnej Dabrowy Górniczej.  Z inicjatywy Staszica powstało wiele obiektów przemysłowych, m.in. pierwsze w Królestwie Polskim huty cynku (4 huty o wspólnej nazwie „Konstanty” – 1816–1822) oraz ośrodki hutnictwa żelaza.

Był mecenasem i promotorem wynalazcy Abrahama Sterna.

Został pochowany przy Kościele Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi  Panny (pokamedulskim) na warszawskich Bielanach.  W pogrzebie duchownego uczestniczyło 14 tys. osób. Zgodnie z ostatnią wolą zmarłego część jego majątku – 800 tys. zł została podzielona po 200 tys. zł między fundusze założycielskie domu zarobkowego dla ubogich i Szpitala Dzieciątka Jezus a reszta  na pomnik Mikołaja Kopernika, Instytut Głuchoniemych i Szpital Marcinkanek. Przez niemal cztery lata po śmierci Staszica jego grób był miejscem spotkań warszawskiej młodzieży i członków ruchów patriotycznych.

W 1816 odznaczony Orderem Orła Białego.  W Królestwie Kongresowym został kawalerem Orderu Świętego Stanisława.

1. Stefan Sokołowski – postać nieznana ale z pewnością spokrewniona z Grotthusami poprzez małżeństwo Antoniego Grotthusa z Antoniną Sokołowską

xxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxxx

Całość powyższych informacji i danych dotyczących osób wymienionych w rękopisie jest autorskim opracowaniem Sprzedającego wykonanym na potrzeby kolekcji.

Źródła:

Urzędnicy WKL Spisy Tom III Księstwo Żudzkie, Minakowski, Wikipedia, Herbarz szlachty polskiej, t. VII, Warszawa 1904,   Urzędnicy WKL Spisy Tom III Księsto Żmudzkie XV-XVIII wiek.,    Korrespondent Warszawski Donoszący Wiadomości Kraiowe y Zagraniczne. 1792, no 62,   „Hrubieszowska Fundacja Stanisława Staszica – Józef Duda, Metryka litewska Rejestry Podymnego WKL Ksiestwo Żmudzkie 1690.