Tytuł: Średniowieczne herby polskie.

Autor: Jerzy ŁOJKO.

Wydawca: Krajowa Agencja Wydawnicza, Poznań 1985, wydanie I. 151 stron, kolorowe i czarno-białe zdjęcia, rysunki w tekście, oprawa miękka, format 23x21 cm.

Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.

Średniowieczne herby polskie. Krótka historia polskiej heraldyki - Początki zainteresowań heraldyką w Polsce sięgają czasów Jana DŁUGOSZA, który najprawdopodobniej w latach 1448-1466/67 napisał dzieło zatytułowane „Banderia Prutenorum”. W roku 1448, widząc niszczejące w kaplicy św. Stanisława na Wawelu chorągwie zdobyte w bitwach pod Grunwaldem i Koronowem w 1410 r. i wydarte Krzyżakom pod Dąbkiem 1431 r. polecił krakowskiemu malarzowi Stanisławowi DURINKOWI, aby wykonał ich barwne rysunki na pergaminie. Po sporządzeniu dokładnych opisów rękopis „Chorągwi Prusaków” przekazał Długosz Uniwersytetowi Krakowskiemu.

„Banderia Prutenorum” dotychczas wydano kilkakrotnie. Najlepsze z wydań, przygotowane przez Karola GÓRSKIEGO, ukazało się w 1958 r., a opracowane przez szwedzkiego historyka Svena Ekdahla, z komentarzem w języku niemieckim, w 1976 r.

Dopiero druga praca Jana DŁUGOSZA pt. „Insignia sen clenodia Regni Poloniae”, zwana popularnie „Klejnotami”, była pierwszym polskim herbarzem, który zachował się do dzisiaj. W „Klejnotach” nie ma rysunków herbów, są natomiast bardzo dokładne opisy znaków rodowych rycerstwa polskiego. ziem, kapituł. Bardzo często DŁUGOSZ podawał informacje o pochodzeniu rodów rycerskich, niekiedy uzupełniał je opisem kształtów klejnotu herbowego.

W drugiej połowie XV w. powstało kilka rękopiśmiennych kopii „Klejnotów”. W wieku XVI poczęto do rękopisu dodawać barwne ilustracje. Przykładem jest herbarz zwany „Stemmata Polonica”, zachowany w Bibliotece Arsenału w Paryżu oraz inne kopie „Klejnotów” z rysunkami wykonanymi przez poznańskiego złotnika, Erazma KARNYNA.

Dzieje polskiej heraldyki średniowiecznej kończą się na pracach Bartosza PAPROCKIEGO, który wykorzystał dzieła swego poprzednika. Jego praca „Herby rycerstwa polskiego”. wydana po raz ostatni w połowie XIX w., pełna jest bałamutnych wiadomości i trudno ją wykorzystywać w badaniach naukowych. Chodzi tu głównie o te informację, które nie wiążą się z czasami, w których żył Bartosz PAPROCKI.

W średniowiecznej Polsce większą uwagę przykładano do uprawnień stanu rycerskiego, wyrażającego swoją społeczną pozycję poprzez prawo używania herbów, niż do samej heraldyki. Może z tych względów nie zachowały się - o ile w ogóle istniały - herbarze tego typu, co ną zachodzie Europy, jak przykładowo „Rola herbowa Bellenville” („Annorial Bellenville”) z XIV w., burgundzki herbarz „Codex Bergshammar”, „Herbarz Złotego Runa” („Armprial Toison d'Or”) z XV w. i szereg innych. Nie doczekaliśmy się powstania średniowiecznych rozpraw teoretycznych o herbach, jak „Traktat o insygniach i herbach” („Tractatus de insigniis et arrnis”) pióra Włocha Bartolusa de SAXPFERRATO (zm. 1359), czy też „Ritterspiegel” Johannesa ROTHE, powstałe w latach około 1380-1400.

Od czasów Bartosza PAPROCKIEGO (druga połowa XVI w.) zainteresowania heraldyczne związały się z genealogią. W XVII-XVIII stuleciu powstało wiele herbarz), które zapełniano fantastycznymi informacjami, nieprawdziwymi rodowodami. Wiadomości heraldyczne ograniczały się tylko do podania nazwy, niejednokrotnie i rysunku herbu, którym pieczętowała się dana rodzina. Na tle dzieł i dziełek powstałych w XVI1-X1X w., wyróżnia się „Herbarz” Kaspra NIESIECKIEGO. „Orbis Polonus” S. OKOLSKIEGO oraz „Compendium” i „Nomenclator” ks. W. Wijuka KOJAŁOWICZA.

Powrót do heraldyki nastąpił dopiero w połowie XIX w...

Spis treści:

Wstęp;

• Krótka historia polskiej heraldyki;
• Herb i jego elementy;
• Terminologia heraldyczna;
• Symbolika heraldyczna – wybrane znaczenia;
• Źródła polskiej heraldyki;
• Przegląd ważniejszych polskich herbów rycerskich;
• Geneza herbów rycerskich;
• Herby ziemskie;
• Orzeł Biały;
• Metody badań heraldycznych i przykłady ich stosowania;
• Interpretowanie herbów i programów heraldycznych;
• Idea jedności państwa polskiego;
• Fryz heraldyczny z kaplicy klasztornej w Lądzie nad Wartą;
• O czym mówią herby ze sklepienia katedry gnieźnieńskiej;
• Kościół w Gosławicach a dyplomacja polska na początku XV wieku;
• Turnieje rycerskie w średniowiecznej Polsce;
• Zakończenie;

Tablice genealogiczne;

Bibliografia.

- Polecam!