Piękny zestaw śniadaniowy Prinzess Sorau – z ciekawą sygnaturą Kurmark
Produkowane na eksport wyroby żarskie miały inne sygnatury niż na rynek niemiecki
Sygnaturę wprowadzono w roku 1930 . Kurmark z dwoma lwami i literą K w kartuszu herbowym – obowiązywała do 1935 roku
Ponieważ fason Prinzess – księżniczka wszedł do produkcji w 1933 roku – możemy założyć, że ta porcelana powstała w latach 1933 -35 – kiedy bogate złocenia jeszcze funkcjonowały – a dla wyrobów eksportowych – w celu pozyskiwania cennych dewiz – dozwolone było nawet podczas zakazu Hitlera używania metali szlachetnych do dekoracji porcelany, który obowiązywał od 1935 roku.
Fason Prinzess odniósł wielki sukces – był podobny do popularnego Kavalier - ale wykonany z cienkościennej pięknej porcelany z glinki spod Bolesławca – zachwycał jakością i pięknem.
Idealny na prezent ślubny stał się bardzo popularnym pserwisem obiadowym i kawowym i produkowano go do samego końca istnienia fabryki.
Na żarskim rynku do dzisiaj można kupić niezdobione – wypalone – przygotowane do dekorowania niesygnowane czerepy z tego fasonu.
Niestety sowieccy barbarzyńcy zniszczyli fabrykę i ukradli formy, które nigdy nie odmnalazły się w ZSRR.
Mamy trzy pełne zestawy na aukcji obok
Na tej aukcji filiżanka z sygnaturą Kumark – na spodku z fabryki Reichenbach - również należącej do rodziny Carstens.
Filiżanka kawowo/herbaciana Kumark ecru – wysokość 5,8 cm, średnica kołnierza 10,4 cm, średnica zwężenia na dnie pucharu 4 cm, średnica podstawy 5 cm – pięknie złocony rant uchwyt i stopa
Spodek Reichenbach z pomarańczowymi kwiatami - złocony rant średnica 15 cm
Bardzo ładna porcelana – mam nadzieję, że dołączy do serwisu Księżniczka – w którym wszystko jest przepiękne i dzbanki i cukiernice…
ŻARSKA PORCELANA
HISTORIA ŻARSKIEJ PORCELANY
Fabryka Porcelany w Żarach została założona w 1888 r. przez Gustava Otrembę, przedsiębiorcę ze Zgorzelca, współwłaściciela fabryki porcelany z Gozdnicy. Otrzymała nazwę „Gustav Otremba Porzellanfabrik Sorau N.L”. Jej siedziba mieściła się w budynkach po byłej fabryce gwoździ, przy nieistniejącej obecnie ulicy Am Schiesshaus 6. Pierwszy okres fabryki datuje się do 1918 roku. Wyroby z tego okresu nie różniły się wiele od wyrobów z mniejszych i większych śląskich fabryk i manufaktur porcelany. Pierwszym znakiem, którym sygnowano wyroby była kotwica z literami P S (Porzellanfabrik Sorau). Mimo, że fabryka była założona w Brandenburgii miała ogromne powiązania ze śląskim przemysłem porcelanowym.
Fabryka zostaje rozbudowana i we wspomnianym 1889 roku posiada już trzy piece do wypalania porcelany
W 1889 r. do spółki z Gustavem Otrembą przystępuje przystępuje Franz Böhme, inżynier i oficer Landwehry w stopniu kapitana. Po czterech latach od założenia fabryki Gustav Otremba postanawia iść własną drogą. 3 czerwca 1892 roku odsprzedaje fabrykę swojemu wspólnikowi Franzowi Böhme. Fritz Böhme wprowadza do produkcji nowe wzory zdobione kalkomanią, która od ok. 1896 roku pojawiła się na rynku porcelanowym.
W styczniu 1900 roku 45 fabryk, w tym Fabryka Porcelany w Żarach, przystąpiło do Zjednoczenia Niemieckich Fabryk porcelany. Dokładna nazwa Zjednoczenia brzmiała „Vereinigung deutscher Porzellanfabriken zur Hebung der Porzellanindustrie GmbH”. Fabryka Porcelany w Żarach dostosowując się do polityki Zjednoczenia Niemieckich Fabryk Porcelany z dniem 1 października 1901 roku przekształciła się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością – Sp. z o.o. (GmbH) i od tej pory nosiła nazwę „Porzellanfabrik Sorau GmbH”. Zjednoczenie miało między innymi za zadanie ustalanie minimalnych cen na poszczególne wyroby porcelanowe oraz podział rynków zbytu.
Nowym właścicielem fabryki zostaje syn Franza Böhme - Fritz. Wybuch I wojny światowej spowodował trudności w funkcjonowaniu całego przemysłu ceramicznego w Europie. Pobór do wojska wykwalifikowanych pracowników, utrata rynków zbytu w koloniach i wstrzymanie eksportu do Ameryki Północnej i Europy, zubożenie społeczeństwa, zastój w handlu oraz zmniejszenie zainteresowania wyrobami porcelanowymi zmusił cały przemysł ceramiczny, a w tym Fabrykę Porcelany w Żarach, do zmian oraz znalezienia nowych funduszy na rozwój i produkcję. W marcu 1918 roku Franz i Fritz Böhme odsprzedają fabrykę nowemu wspólnikowi. Jedynym właścicielem zostaje kupiec Gothard Curtius.
Na początku grudnia 1918 roku nastąpiło przejęcie Fabryki Porcelany w Żarach przez koncern Christian & Ernst Carstens. Fabryka przyjmuje nazwę „C. & E. Carstens Porzellanfabrik Sorau N.L.”. Nowym właścicielem zostaje kupiec i współwłaściciel koncernu Ernst August Carsterns (1872-1923) z Elmshorn, jeden z udziałowców koncernu posiadającego 14 fabryk i manufaktur ceramicznych, w tym fabryki porcelany w Reichenbach, Blankenhain oraz Zeven.
Od 1919 roku rozbudowa fabryki ruszyła z ogromnym rozmachem. Do istniejących już budynków dobudowano dużą halę produkcyjną z trzema piecami do wypalania porcelany. Teren fabryki połączono ze szlakiem kolejowym rampą, która istnieje do dziś. Właściciel Ernst Carstens zmarł nagle 2 października 1923 r.
Nowym dyrektorem Fabryki został Heinrich Voss. Fabryka co roku wystawiała swoje wyroby na targach lipskich - Leipziger Messe. W latach 20-tych naszego stulecia koncern C. & E. Carstens zatrudniał w swoich fabrykach ponad 3000 pracowników.
Po śmierci Ernsta Carstensa fabrykę przejmują spadkobiercy: żona Ernsta Carstensa Anna Christine Carstens z domu Hinrichs (1879-1968), która otrzymuje 50% spadku oraz jego dwaj synowie – starszy syn Walter i młodszy Ernst, którzy otrzymują po 25 % spadku. Fabryka nosi nazwę „C. & E. Carstens Porzellanfabrik Sorau N.L. Inhaber Ernst Carstens Erben”. Od początku przejęcia przez koncern fabryka w Żarach przynosiła lepsze rezultaty finansowe od swojej siostrzanej fabryki w Blankenhain. Oryginalność linii, radośnie świeże kolory działają na odbiorców w ujmujący sposób. Bogate w wielu wzorach, ręcznie wykonywane złocenia, nowoczesne ornamenty, oryginalne formy i ciekawe wzory pozwoliły Fabryce Porcelany w Żarach utrzymać się w czołówce fabryk produkujących wysokiej klasy porcelanę użytkową. Z tych powodów żarska porcelana znajduje uznanie u nabywców. W fabryce w Żarach jak i w obu fabrykach położonych w Turyngii w Blankenhain i w Reichenbach możemy spotkać podobne formy lub takie same dekoracje, lecz nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ wszystkie trzy fabryki należały do jednego właściciela. W czasie drugiej wojny światowej mimo poboru do wojska produkcja odbywała się bez zakłóceń. Fabryka produkowała dalej swoje sprawdzone wzory i dekoracje. Cały czas projektanci tworzyli nowe wzory, aby zadowolić stałych i zdobyć nowych klientów.
Dzięki eksportowi fabryka w Żarach wzmocniła swoja pozycje na rynku europejskim i w USA. Fabryki porcelany w Blankenhain, Reichenbach i Sorau oraz fabryka fajansu w Elmshorn utworzyły jedną grupę. Dla wymienionych fabryk Centralną Fabryką stała się C. & E. Carstens Elmshorner Steingutfabrik (fabryka fajansu) z siedzibą w Elmshorn – Schleswig – Holestein, czyli w mieście rodzinnym Carstensów. W 1924 r. liczba pracowników Fabryki w Żarach wzrasta do 300, w 1925 r. do 360, a w roku 1930, mimo światowego kryzysu, do 400 osób. W latach trzydziestych Fabryka osiąga szczyt swojej produkcji. Posiada własną malarnię porcelany, w której zdobiono wyroby w czasie II wojny światowej. Fabryka znalazła się na liście fabryk zbrojeniowych, tym samym zaczęła podlegać pod specjalne przepisy przemysłu zbrojeniowego. Oprócz standardowej produkcji porcelany stołowej, fabryka zaczęła produkować izolatory porcelanowe i inne drobne elementy z porcelany, które były wykorzystywane w przemyśle zbrojeniowym.
OKRES II WOJNY ŚWIATOWEJ I CZASY WSPÓŁCZESNE
W latach czterdziestych fabryka produkowała swoje sprawdzone wzory i malatury, jednak projektanci cały czas pracowali i tworzyli nowe projekty, aby zaspokoić starych i zdobyć nowych klientów. Jednak wojna wycisnęła piętno na żarskiej porcelanie, gdyż Fabryka w Żarach bardzo szybko zaprzestała używania złota do zdobienia swoich wyrobów, bo już na początku 1940 r. Zmiany te były związane z zakazem wykorzystywania w czasie wojny złota do zdobienia wyrobów porcelanowych. Zakaz dotyczył całego przemysłu ceramicznego w Niemczech. W 1943 r. Fabryka w Żarach przekształciła się w spółkę komandytową „Kommandit Geselschaft – K.G.”.
W tak zwany „czarny wtorek” 11 kwietnia 1944 r. o godz. 11.30 amerykańska 8. flota powietrzna (108 bombowców) dokonała nalotu na miasto. Celem była przede wszystkim fabryka samolotów Focke – Wulf. W nalocie dywanowym, który dotknął miasto Żary, Fabryka Porcelany nie ucierpiała, co pozwoliło na dalsza produkcję. Dopiero w 1945 r. w lutym, po ciężkich walkach w Żarach, Fabryka Porcelany przestaje istnieć. Po zajęciu miasta przez Armię Radziecką żołnierze rosyjscy tłukli pozostałości produkcji. Maszyny wywieziono do ZSRS – rozpoczął się okres bezsensownej dewastacji. Później, jak dowiedzieliśmy się z relacji mieszkańców, po przybyciu do miasta w 1945 roku osadników żołnierze rosyjscy wymieniali wyroby porcelanowe za samogon. W okresie 1945-1948 koncern Carstens utracił wszystkie trzy fabryki porcelany, które były w jego posiadaniu. Zniszczona fabryka w Żarach znajdowała się na polskim terytorium, a fabryki w Blankenhain i Reichenbach w 1948 r. zostały znacjonalizowane przez rząd Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Część pracowników fabryki porcelany z Żar przeniosła się po II wojnie światowej do fabryk porcelany w Blankenhain i Reichenbach, gdzie znalazła zatrudnienie w znacjonalizowanych fabrykach.
I taki był koniec prawie 60. letniej historii Fabryki Porcelany w Żarach. Po wojnie fabryka nie została odbudowana, a w ocalałych budynkach biur i sal wystawowych utworzono zawodową szkołę budowlaną, w późniejszym czasie przekształconą na Zespół Szkół Rolniczych. Obecnie budynki znajdują się w rękach prywatnych.
W ciągu swojego prawie sześćdziesięcioletniego istnienia Fabryka porcelany w Żarach wyprodukowała ponad 22.000 różnego rodzaju wzorów i dekoracji. Fabryka produkowała w latach trzydziestych setki form i dekoracji, które zostały wykorzystane przez inne manufaktury i fabryki porcelany w latach pięćdziesiątych ubiegłego stulecia. Wyroby Sorau produkowane pomimo braku złoceń zachowały perfekcyjnie dobraną zgodność formy i barwy. Dlatego też wyroby te niczym nie ustępowały wyrobom powstałym w latach 20-tych i 30-tych naszego stulecia. Formy te cieszyły się ogromną popularnością i uchodziły za bardzo nowoczesne. Jednak -nikt nie kojarzył ich ze zniszczoną Fabryką Porcelany w Żarach.
------------------------------------
STYL ART DECO SORAU
Porcelana żarska to świetny przykład estetyki Art – Deco nowej estetyki związanej z rewolucja przemysłową, dążeniem artystów, aby sztuka wysoka trafiła do masowego odbiorcy prezentując zarówno wysoką wartość użytkową jak i artystyczną- po cenie dostępnej dla każdego robotnika w wyniku produkcji masowej. Były to postylaty zarówno niemieckiego Werkbundu, który potem współpracował z nazistami, jak i słynnej szkoły wzornictwa przemysłowego Bauhaus w Weimarze, którego wzory i podejście zostało przez nazistów odrzucone – a szkoła rozwiązana. Jednak wpływ Bauhausu na wzornictwo Sorau jest widoczne gołym okiem.
Fabrykę wyróżnia jednak niezwykły smak dekoracji- który podbijał serca klientów na całym świecie – żarskie forsycje, róże, mimozy, piwonie, margaretki, fiołki, powojniki… nawet jak zniknęło złoto i zastapił ja erstaz – żółta farbka imitująca złoto – nadal były piękne.
Art Deco - kierunek w sztuce, dosłownie oznacza sztukę dekoracji. Art Deco stało się symbolem nowoczesnego świata po zakończeniu I wojny światowej. Było również symbolem Fabryki Porcelany w Żarach. Art Deco było nowym, odważnym stylem, wybiegającym w przyszłość, szukającym uzewnętrznienia dla nowoczesności świata, powstałym w 1919 r., w tym samym, w którym Fabrykę Porcelany w Żarach przejęła rodzina Carstens. Od początku 1919 r. w Fabryce Porcelany w Żarach były projektowane i produkowane wzory Ar Deco i jego odmiany. Dzięki temu Fabryka Porcelany w Żarach stała się wiodącą fabryką, tworząca tego typu formy i dekoracje. Formy Art Deco nie były tanie, ani dostępne dla szerokiej masy klientów. W fabryce zatrudniono wybitnych projektantów Siegfrieda Mollera i profesora Artura Henniga. Siegfried Moller, który od 1931 roku był kierownikiem artystycznym w żarskiej fabryce, projektował wiele ciekawych form Art Deco, które możemy oglądać do dziś. Drugim wielkim projektantem Art Deco był profesor Artur Hennig, który pracował między innymi w Królewskiej Manufakturze w Miśni. W 1926 roku zostaje profesorem w Państwowej Szkole Ceramicznej w Bolesławcu. W latach 20. i 30. XX wieku profesor Hennig i jego uczniowie otrzymują wiele nagród i wyróżnień za swoje prace. Od września 1933 roku rozpoczyna pracę jako główny projektant w Fabryce Porcelany w Żarach. Projektuje dla żarskiej fabryki wiele interesujących form Art Deco.
W okresie międzywojennym styl Art Deco jest symbolem nowoczesności i tak jest do dziś. Są to formy ponadczasowe i bardzo doceniane w zachodnim kręgu kulturowym, szczególnie we Francji i Niemczech. Dlatego każda fabryka porcelany chciała mieć w swojej ofercie tego typu formy i dekoracje. Jednak Fabryka Porcelany w Żarach stała się jedną z najlepszych fabryk projektujących i produkujących formy Art Deco. Prasa fachowa doceniała dokonania żarskiej fabryki porcelany. W artykule z 1928 roku czytamy o formie „Favorit” - „wymownym przykładem dążenia do nowoczesnej stylistyki, jest bogata kolekcja Fabryki Porcelany w Żarach”. O wyrobach z Żar można powiedzieć – z jednej strony geometria kształtów, powtarzalność motywów, z drugiej elegancja i wyrafinowanie nie pozbawione funkcjonalności, co było bardzo istotne dla klientów żarskiej porcelany.
Art Deco „odchodzi” wraz z rozpoczęciem II wojny światowej. Pięć lat później Fabryka Porcelany w Żarach przestaje istnieć. Symboliczny koniec Art Deco był również końcem tworzenia form i dekoracji na porcelanie w Żarach.
Fabryka Porcelany w Żarach 1888 - 1945
Irena Gatys
01 grudzień, 1999
W tym roku minęła 134 rocznica założenia Fabryki Porcelany w Żarach na Dolnych Łużycach. Założycielem fabryki porcelany był Gustav Otremba pochodzący ze Zgorzelca. W tym czasie fabryka przyjęła nazwę Porzellanfabrik Sorau N/L. O fabryce w Żarach do tej pory napisano niewiele. Artykuł powinien przybliżyć historię fabryki oraz kunszt nowoczesnej na owe czasy stylistyki żarskiej porcelany.
Fabryka została założona w 1888 roku w mieście Żary przy obecnej ulicy Górnośląskiej 17/18 w budynkach po byłej fabryce gwoździ Paula Heidemanna. Pierwszy okres fabryki datuje się do 1918 roku. Wyroby z tego okresu nie różniły się wiele od wyrobów z mniejszych i większych śląskich fabryk i manufaktur porcelany. Pierwszym znakiem, którym sygnowano wyroby była kotwica z literami P S (Porzellanfabrik Sorau). Mimo, że fabryka była założona w Brandenburgii miała ogromne powiązania ze śląskim przemysłem porcelanowym. Pierwszym właścicielem był Gustav Otremba, były współwłaściciel Fabryki Porcelany w Gozdnicy (Freiwaldau), a w 1889 roku wspólnikiem zostaje Fritz Böhme. Już w kwietniu podpisuje dokumenty fabryki. Następuje również zmiana nazwy na Porzellanfabrik Sorau N/L Commandit - Gesellschaft Gustav Otremba & Co. Fabryka zostaje rozbudowana i we wspomnianym 1889 roku posiada już trzy piece do wypalania porcelany. Po czterech latach od założenia fabryki Gustav Otremba postanawia iść własną drogą i 3 czerwca 1892 roku odsprzedaje fabrykę swojemu wspólnikowi Fritzowi Böhme. Nowy właściciel rozbudowuje fabrykę. Dwa lata później zostaje zarejestrowany znak nr 1, a cztery lata późnej w 1898 roku znak nr 2. Fritz Böhme wprowadza do produkcji nowe wzory zdobione kalkomanią, która od ok. 1896 roku pojawiła się na rynku porcelanowym. Od początku istnienia fabryka parę razy zmieniała nazwy, by ostatecznie w 1902 roku przyjąć nazwę Porzellanfabrik Sorau N/L G.m.b.H. Nazwa była używana do 1918 roku. W 1900 roku żarska fabryka przystępuje do Zjednoczenia Niemieckich Fabryk Porcelany, które powstało za sprawą Philippa Rosenthala. Zjednoczenie nosiło nazwę Vereinigung deutscher Porzellanfabriken zur Hebung der Porzellan-Industrie, G. m. b. H. Miało ono między innymi za zadanie ustalanie minimalnych cen na poszczególne wyroby porcelanowe oraz podział rynków zbytu. Do Zjednoczenia w 1900 roku należało 45 fabryk. Kondycja finansowa fabryki z roku na rok pogarszała się. W 1908 roku nastąpił kryzys w przemyśle porcelanowym, a wybuch pierwszej wojny światowej pogłębił kłopoty fabryki. Pobór do wojska wykwalifikowanych pracowników, utrata rynków zbytu w koloniach i Europie, zubożenie społeczeństwa i zastój w handlu przyczyniły się do zmiany właściciela, a pół roku później nastąpiło przejęcie fabryki przez Koncern Ceramiczny C. & E. Carstens. Koncern był właścicielem fabryki od 1918 do 1945 roku. Fabryka przyjęła nazwę C. & E. Carstens Porzellanfabrik Sorau N/L. Od 1918 roku Ernst Carstens jest także właścicielem dwóch fabryk porcelany w Blankenhain i Reichenbach.
Rodzina Carstens posiadająca ogromne środki finansowe zapewniła fabryce w Żarach nowe technologie i nowe wzory, co było nieodzowne, by utrzymać się na rynku w czasie inflacji i konkurencji z innymi koncernami. Od 1919 roku rozbudowa fabryki ruszyła z ogromnym rozmachem. Do istniejących już budynków dobudowano dużą halę produkcyjną z trzema piecami do wypalania porcelany. Teren fabryki połączono ze szlakiem kolejowym rampą, która istnieje do dziś. Zatrudniono około 300 osób i rozpoczęto produkcję. Nowym dyrektorem Fabryki został Heinrich Voss. Fabryka co roku wystawiała swoje wyroby na targach lipskich - Leipziger Messe. W latach 20-tych naszego stulecia koncern C. & E. Carstens zatrudniał w swoich fabrykach ponad 3000 pracowników. W 1923 roku umiera nagle właściciel Ernst Carstens. Fabrykę przejmują spadkobiercy: żona Anna i jego dwaj synowie Ernst i Walter. Fabryka przyjmuje nazwę C. & E. Carstens Porzellanfabrik Sorau N. L. Inhaber Ernst Carstens Erben (C. & E. Carstens Fabryka Porcelany w Żarach, właściciel spadkobiercy Ernsta Carstensa). Fabryka zatrudniała artystów, którzy projektowali nowe serwisy dla fabryki. W latach trzydziestych fabryka w Żarach osiąga szczyt swojej produkcji. Oryginalność linii, radośnie świeże kolory działają na odbiorców w ujmujący sposób. Bogate w wielu wzorach, ręcznie wykonywane złocenia, nowoczesne ornamenty, oryginalne formy i ciekawe wzory pozwoliły Fabryce Porcelany w Żarach utrzymać się w czołówce fabryk produkujących wysokiej klasy porcelanę użytkową. Z tych powodów żarska porcelana znajduje uznanie u nabywców. W fabryce w Żarach jak i w obu fabrykach położonych w Turyngii w Blankenhain i w Reichenbach możemy spotkać podobne formy lub takie same dekoracje, lecz nie ma w tym nic dziwnego, ponieważ wszystkie trzy fabryki należały do jednego właściciela. W czasie drugiej wojny światowej mimo poboru do wojska produkcja odbywała się bez zakłóceń. Fabryka produkowała dalej swoje sprawdzone wzory i dekoracje. Cały czas projektanci tworzyli nowe wzory, aby zadowolić stałych i zdobyć nowych klientów. Fabryka w Żarach bardzo szybko zaprzestała używania złoceń swoich wyrobów, bo już na początku 1940 roku. Zmiany te były związane z zakazem używania w czasie wojny złota na wyrobach porcelanowych. Zakaz ten dotyczył całego przemysłu porcelanowego w Niemczech. Wyroby w tym czasie produkowane pomimo braku złoceń zachowały perfekcyjnie dobraną zgodność formy i barwy. Dlatego też wyroby te niczym nie ustępowały wyrobom powstałym w latach 20-tych i 30-tych naszego stulecia. W 1943 roku fabryka w Żarach przekształca się w spółkę komandytową. W 1944 roku po nalocie dywanowym, który dotknął miasto Żary, Fabryka Porcelany nie ucierpiała. Dopiero po ciężkich walkach w lutym 1945 roku fabryka przestaje istnieć. Po zajęciu miasta przez Armię Radziecką żołnierze rosyjscy tłukli pozostałości produkcji. Później, jak dowiedzieliśmy się z relacji mieszkańców, po przybyciu do miasta w 1945 roku osadników żołnierze rosyjscy wymieniali wyroby porcelanowe za samogon. I taki był koniec prawie 60-letniej historii Fabryki Porcelany w Żarach. Po wojnie fabryka nie została odbudowana. W ciągu swojego prawie sześćdziesięcioletniego istnienia Fabryka Porcelany w Żarach wyprodukowała ponad 18 000 różnego rodzaju wzorów i dekoracji.
Mimo zniszczenia fabryki dzisiaj możemy podziwiać wspaniałe wyroby jak serwisy do kawy, serwisy obiadowe, wazony, filiżanki i inne wspaniałe klejnoty stołu.
Bibliografia:
1. Schmidt-Stein Gerhard: Schlesisches Porzellan vor 1945, Bergstadtverlag Wilhelm Gottlieb Korn GmbH, Würzburg, 1996
2. Siess-Krzyszkowski Stanisław: Znaki firmowe fabryk porcelany i fajansu na Śląsku, w Wielkopolsce i na Pomorzu od roku1795 do dnia dzisiejszego, Muzeum w Wałbrzychu, Wałbrzych, 1995
3. Starzewska Maria, Jeżewska Maria: Śląska porcelana, Krajowa Agencja Wydawnicza, Wrocław, 1987
4. Keramische Rundschau, Fachzeitschrift, Verlag Keramische Rundschau GmbH, Berlin
5. Keramos, Zeitschrift, Bamber
Fabryka Porcelany w Żarach
Fabryka Porcelany w Żarach została założona przez Gustava Otrembę w 1888 roku, w budynkach po byłej fabryce gwoździ, otrzymała nazwę „Gustav Otremba Porzellanfabrik Sorau N.L.”. Siedziba jej mieściła się na nie istniejącej obecnie ulicy Am Schiesshaus 6. W 1889 roku do spółki z Gustavem Otrembą przystępuje Franz Böhme inżynier i oficer Landwehry w stopniu kapitana. Po czterech latach od założenia fabryki Gustav Otremba postanawia iść własną drogą. 3 czerwca 1892 roku odsprzedaje fabrykę swojemu wspólnikowi Franzowi Böhme.
W styczniu 1900 roku 45 fabryk, w tym Fabryka Porcelany w Żarach, przystąpiło do Zjednoczenia Niemieckich Fabryk Porcelany. Dokładna nazwa Zjednoczenia brzmiała „Vereinigung deutscher Porzellanfabriken zur Hebung der Porzellanindustrie, G.m.b.H.”. Fabryka porcelany w Żarach dostosowując się do polityki Zjednoczenia Niemieckich Fabryk Porcelany z dniem 1 października 1901 roku przekształciła się w spółkę z ograniczoną odpowiedzialnością - z o.o. (G.m.b.H.), i od tej pory nosiła nazwę „Porzellanfabrik Sorau G.m.b.H“. Nowym właścicielem fabryki zostaje syn Franza Böhme Fritz. Wybuch pierwszej wojny światowej spowodował trudności w funkcjonowaniu całego przemysłu ceramicznego w Europie. Pobór do wojska wykwalifikowanych pracowników, utrata rynków zbytu w koloniach i wstrzymanie eksportu do Ameryki Północnej i Europy, zubożenie społeczeństwa, zastój w handlu oraz zmniejszenie zainteresowania wyrobami porcelanowymi zmusił cały przemysł ceramiczny, a w tym Fabrykę Porcelany w Żarach do zmian i znalezienia nowych funduszy na rozwój i produkcję. W marcu 1918 roku Franz i Fritz Böhme odsprzedają fabrykę nowemu wspólnikowi. Jedynym właścicielem zostaje kupiec Gotthard Curtius.
Na początku grudnia 1918 roku nastąpiło przejęcie Fabryki Porcelany w Żarach przez koncern Christian & Ernst Carstens. Fabryka przyjmuje nazwę “C.& E. Carstens Porzellanfabrik Sorau N.L”. Nowym właścicielem zostaje kupiec i współwłaściciel koncernu Ernst August Carstens (1872 1923) z Elmshorn, jeden z udziałowców koncernu posiadającego około 14 fabryk i manufaktur ceramicznych w tym fabryki porcelany w Reichenbach, w Blankenhain oraz w Zeven. Właściciel Ernst Carstens zmarł nagle 2 października 1923 roku.
Po śmierci Ernsta Carstensa fabrykę przejmują spadkobiercy: żona Ernsta Carstensa Anna, Christine Carstens z domu Hinrichs (1879-1968), która otrzymuje 50% spadku oraz jego dwaj synowie - starszy syn Walter i młodszy syn Ernst, którzy otrzymują po 25 % spadku. Fabryka nosi nazwę “C. & E. Carstens Porzellanfabrik Sorau N.L. Inhaber Ernst Carstens Erben”. Od początku przejęcia przez koncern fabryka w Żarach przynosiła lepsze rezultaty finansowe od swojej siostrzanej fabryki w Blankenhain.
Dzięki eksportowi fabryka w Żarach wzmocniła swoją pozycję na rynku europejskim i w USA. Fabryki porcelany w Blankenhain, Reichenbach i Sorau oraz fabryka fajansu w Elmshorn utworzyły jedną grupę. Dla wymienionych fabryk Centralną Fabryką stała się C. & E. Carstens Elmshorner Steingutfabrik (fabryka fajansu) z siedzibą w Elmshorn - Schleswig-Holstein, czyli w mieście rodzinnym Carstensów. W 1924 roku liczba pracowników Fabryki w Żarach wzrasta do 300, w 1925 do 360, a w 1930 roku mimo światowego kryzysu do 400 osób.
W latach trzydziestych Fabryka osiąga szczyt swojej produkcji. Posiada własną malarni porcelany, w której zdobiono wyroby. W czasie drugiej wojny światowej Fabryka znalazła się na liście fabryk zbrojeniowych, tym samym zaczęła podlegać pod specjalne przepisy przemysłu zbrojeniowego. Oprócz standardowej produkcji porcelany stołowej, fabryka zaczęła produkować izolatory porcelanowe i inne drobne elementy z porcelany, które były wykorzystywane w przemyśle zbrojeniowym. W latach czterdziestych fabryka produkowała swoje sprawdzone wzory i malatury, jednak projektanci cały czas pracowali i tworzyli nowe projekty, aby zaspokoić starych i zdobyć nowych klientów. Jednak wojna wycisnęła
piętno na żarskiej porcelanie, gdyż Fabryka w Żarach bardzo szybko zaprzestała używania złota do zdobienia swoich wyrobów, bo już na początku 1940 roku.
Zmiany te były związane z zakazem wykorzystywania w czasie wojny złota do zdobienia wyrobów porcelanowych. Zakaz dotyczył całego przemysłu ceramicznego w Niemczech. W 1943 roku Fabryka w Żarach przekształca się w spółkę komandytową “Kommandit Gesellschaft - K.G.).
W tak zwany „czarny wtorek” 11 kwietnia 1944 roku o godzinie 11.30 amerykańska 8 flota powietrzna (108 bombowców) dokonała nalotu na miasto z powodu fabryki produkującej samoloty myśliwskie Focke Wulf. W nalocie dywanowym, który dotknął miasto Żary Fabryka Porcelany nie ucierpiała, co pozwoliło na dalszą produkcję. Dopiero w 1945 roku w lutym po ciężkich walkach w Żarach Fabryka Porcelany przestaje istnieć. W okresie 1945 - 1948 Koncern Carstens utracił wszystkie trzy fabryki porcelany, które były w jego posiadaniu. Zniszczona fabryka w Żarach znajdowała się na polskim terytorium, a fabryki w Blankenhain i Reichenbach w 1948 roku zostały znacjonalizowane przez rząd Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Część pracowników fabryki porcelany z Żar przeniosła się po drugiej wojnie światowej do fabryk porcelany w Blankenhain Reichenbach, gdzie znalazła zatrudnienie w znacjonalizowanych fabrykach. I taki był koniec prawie 60-letniej historii Fabryki Porcelany w Żarach. Po wojnie Fabryka nie została odbudowana, a w ocalałych budynkach biur i sal wystawowych utworzono zawodową szkołę budowlaną, a obecnie mieści się w nich Zespół Szkół Rolniczych.
W ciągu swojego prawie sześćdziesięcioletniego istnienia Fabryka Porcelany w Żarach wyprodukowała ponad 26000 różnego rodzaju wzorów i dekoracji. Fabryka porcelany w Żarach, produkowała w latach trzydziestych setki form i dekoracji, które zostały wykorzystane przez manufaktury i fabryki porcelany w latach pięćdziesiątych zeszłego stulecia. Formy te cieszyły się ogromną popularnością i uchodziły za bardzo nowoczesne. Jednak nikt nie kojarzył ich ze zniszczoną fabryką porcelany w Żarach.