Pismo runiczne było wytworem wczesnej kultury germańskiej. Runy opisywały życie codzienne w dzisiejszej Skandynawii, podróże handlowe i wyprawy wojenne wikingów, zawierały wyznania miłosne i wspomnienia pośmiertne, przekazywały krótkie wiadomości, wykorzystywano je do celów religijnych i praktyk magicznych.
Runy, publikacja wyjątkowa na gruncie polskim, umieszcza zabytki runiczne w szerokim kontekście kulturowym, nawiązuje do eddycz-nych rozważań na temat literatury, przedstawia techniczne aspekty rozwoju futharku; referuje najnowszy stan badań. Książka zawiera praktyczne wskazówki służące do odczytywania inskrypcji, prezentuje najważniejsze zabytki, opisuje sensacyjne znaleziska archeologiczne. Autorzy analizują napisy na płytach kamiennych, biżuterii i przedmiotach codziennego użytku oraz dyskutują symbolikę run w poezji skaldycznej. Analizę dopełnia rozdział na temat ikonografii staronor-dyckiej - prezentuje kolekcję artefaktów, na których obok inskrypcji runicznych pojawiają się też rysunki. Ryciny ukazują mity, zarówno znane z islandzkich sag, jak i te, których znaczenia dzisiaj nie znamy; pojawiają się scenki rodzajowe oraz postaci biblijne.
Książka warszawsko-poznańsko-kolońskiego zespołu naukowców jest znakomitym wprowadzeniem do współczesnej wiedzy o runach; może służyć zarówno jako podręcznik przeznaczony do pracy ze studentami, jak i jako zajmujące wprowadzenie dla wszystkich tych, którzy interesują się użyciem i znaczeniami symboliki runicznej w kulturze popularnej.
Jan Balbierz, Uniwersytet Jagielloński
Wstęp
Skróty
1. Runy w historii pism europejskich
Runy wśród pism europejskich (15) Dar bogów: alfabet podąża za religią (20) Zróżnicowanie (21) Pismo gockie (23) Runy i ogamy (24) Epoka wikińska (26) Chrystianizacja (27) Kres futharku (29)
2. Języki
Języki germańskie wśród indoeuropejskich (32) Podział języków germańskich (33) Język zabytków runicznych (37)
3. Futharki
Futhark starszy (ogólnogermański) (42) Redukcja futharku starszego (48) Odmiany futharku młodszego (51) Fu-thork brytyjski (53) Runy wiązane (55) Runy z Halsing-land (56) Średniowieczny futhark z Bergen (58) Runy w późnym średniowieczu (59)
4. Odczytywanie inskrypcji
Zasady ogólne (61) Odczyt poszczególnych znaków (72)
5. Wybór inskrypcji
Zabytki wczesnopranordyckie (do VI w.) (74)
I. Brosza z Meldorf (74) II. Napis na grocie włóczni z MOS (75) III. Napis na srebrnej sprzączce z Gardlósa (76) IV. Kamień z Kalleby (76) V. Kamień z Ró (77) VI. Złoty róg z Gallehus (78) VII. Kamień z Opedal (79) VIII. Kamień z Kj01evig (80) IX. Kamień z Skarkind (82) X. Kamień z Jarsberg (83) XI. Kamień z Mójbro (85) XII. Brakteat z Tjurkó (88) XIII. Płyta kamienna z By (89) XIV. Kamień z Noleby (90)
Zabytki późnopranordyckie (VII w. - druga połowa VIII w.) (92)
XV. Kamień z Istaby (92) XVI-XVIII. Gummarp Stentoften i Bjorketorp (94) XIX. Ptyta kamienna z Eggja (100)
Najważniejsze zabytki epoki wikińskiej (104)
XX-XXI. Kamienie z grupy Helnass-Gorlev (104) XXII
Kamień z Rok (105) XXIII-XXIV. Kamienie z Jelling (115)
Najnowsze znalezisko runiczne - XXV. Kamień z Hogganvik (119)
6. Runy z Bryggen w Bergen
Handel (126) Życie codzienne (126) Inskrypcje miłosne (128) Amulety (130) Poezja (132) Runy jako esemesy (133)
7. Obrazy, symbole i ornamenty (Gert Kreutzer)
Epoka futharku starszego (do około 800 r.) (134) Epoka futharku młodszego (141)
8. Przesłanie inskrypcji
Formuły i ramy narracyjne (169) Imiona własne i znaki własności (169) Dla zmarłych, dla przodków, potomnych, krewnych i powinowatych (174)
Zemsta (178) Magia, mity i religia (180) Pochwały, tytuły do sławy (183) Historie miłosne (184) Wyprawy, klęski i zwycięstwa (185) Na szlaku wschodnim (185) Szlaki zachodnie (189)
Bibliografia
Wskazówki bibliograficzne (191) Literatura cytowana (193)
Indeks inskrypcji i miejsc znalezisk