Merkuriusz Polski dzieje wszystkiego świata w sobie zamykający dla informacji
pospolitej – najstarsza zachowana polska, periodyczna gazeta, drukowana
mieszaną czcionką italiką oraz szwabachą, wydana po raz pierwszy w
Krakowie 3 stycznia 1661.
Nazwa
Nazwa pochodzi od rzymskiego boga Merkurego, patrona kupców i kurierów.
Nadano ją według XVII wiecznego zwyczaju nazywania druków zawierających
bieżące oraz aktualne wiadomości Merkuriuszami (od Merkurego patrona
zawodów zajmujących się przewozem listów oraz wieści pomiędzy różnymi
regionami i państwami). Istniało wówczas w Europie kilka gazet o takim tytule
np. szkocka Mercurius Caledonius – Comprising The Affairs now in Agitation
in Scotland With A Survey of Forraign Intelligence, angielskie Mercurius
Aulicus oraz Mercurius – Britannicus communicating the affaires of great
Britaine: For the better information of the People
Pierwszy numer gazety nosił tytuł Merkuriusz Polski dopiero w drugim dodano
rozszerzoną nazwę Merkuriusz Polski Ordynaryjny. Kilka numerów pisma
nosiło nazwę Merkuriusz Polski Extraordynaryjny najczęściej zawierających
dodatkowe materiały w postaci treści listów lub druków urzędowych. Ostatni
numer z dnia 15 lipca 1661 roku nosił nazwę Merkuriusz Ordynaryjny To Jest
Nowiny Z Różnych Krajów.
Historia
Wydawanie Merkuriusza zainicjowała królowa Ludwika Maria Gonzaga, żona
Jana II Kazimierza.
Merkuriusz ukazywał się 1-2 razy w tygodniu w nakładzie 100-200 egzemplarzy
i 8-12 stron. Kosztował 10 groszy. Powstawał w Krakowie, ale od 38 numeru
jego redakcję przeniesiono do Warszawy. Autorami tekstów byli Polak
włoskiego pochodzenia, Hieronim Pinocci i Jan Aleksander Gorczyn (drukarz
krakowski). Artykuł wstępny pierwszego numeru zaczynał się od słów:
„Ten jest, że tak rzekę, jedyny pokarm dowcipu ludzkiego, umieć i wiedzieć jak
najwięcej: tym się karmi, tym się cieszy, tym się kontentuje.”
W pierwszym wydaniu najwięcej pisze się o rodach panujących, wojnach,
traktatach, politycznych planach. Merkuriusza przestano wydawać w roku jego
powstania. Ostatni, 41. numer, ukazał się 22 lipca 1661. Wraz z Merkuriuszem
wychodziła gazeta przekazująca informacje z Polski za granicę pt.
Continuazione del Mercurio Polacco. Treść jej odbiegała jednak od zawartości
Merkuriusza.
Wznowienia
Tytuł wznowił w latach 1933–1939 w Warszawie w formie tygodnika
politycznego Władysław Zambrzycki. W 1978 roku „Merkuriusz” wydany został
w formie książki przez Wydawnictwa Artystyczne i Filmowe.