"Ludobójstwo dokonane przez nacjonalistów ukraińskich na ludności polskiej Wołynia 1939-1945 T. 1-2"

Władysław Siemaszko, Ewa Siemaszko

Wydawnictwo: von borowiecky

Objętość: str. 1340

ISBN: 83-87689-34-3

Wydanie: ? z 2006

Monumentalna praca Władysława i Ewy Siemaszków (ojca i córki) o ludobójstwie ukraińskim na Wołyniu w okresie II wojny światowej jest jakby woluminem w nieistniejącym wielotomowym dziele o całokształcie ludobójstwa na Polakach w tamtych latach. Polacy byli wówczas obiektem ludobójstwa — w różnych postaciach i rozmiarach — niemieckiego, sowieckiego oraz ukraińskiego. Dwa pierwsze są nieźle znane i udokumentowane. Natomiast ludobójstwo ukraińskie, jak dotąd — znacznie gorzej.

(...)

Praca Siemaszków, produkt ponad dziesięcioletniego trudu, stanowi obszerne i podstawowe dzieło w zakresie podjętej tematyki, zrealizowane na skalę u nas w tej dziedzinie dotąd nie spotykaną, zapełniającą pokaźną lukę w historii Polski okresu II wojny światowej w ogóle, a historii ludobójstwa na Polakach w tamtym okresie w szczególności.

(...)

Już nikt — z wyjątkiem notorycznych falsyflkatorów — nie będzie mógł mieć cienia wątpliwości co do tego, kto interesujące nas ludobójstwo „zaczął". Nikt nie będzie mógł nadal fabrykować legendy na temat tego, jak to rzekomo na Wołyniu — pomijając zresztą krzyczące bezprawie, które taka akcja musiałaby oznaczać — Ukraińcy najpierw „tylko" żądali, aby Polacy „dobrowolnie" opuścili tę ziemię. Nikt nie będzie mógł kwestionować faktów planowego i szczególnie barbarzyńskiego ukraińskiego ludobójstwa na wołyńskich Polakach, stanowiących tam zaledwie kilkanaście procent ludności, a w dodatku niemal zupełnie bezbronnych. Nikt uczciwy wreszcie nie będzie mógł choćby tylko bezmyślnie określać interesujących nas tu wydarzeń na Wołyniu po prostu jako „wojnę domową", „bratobójczy konflikt", „zderzenie dwu nacjonalizmów", „wojnę polsko-ukraińską" itp.

(...)

...prawda w końcu musi się przebić, również po stronie ukraińskiej: DUCUNT FACIA GOLENIEM, NOLENTEM TRAHUNT. Tego ludobójstwa już po prostu zakłamać się nie da.

Z Przedmowy prof. dra Ryszarda Szawłowskiego

(...)

[Autorzy] zebrali, uporządkowali i poddali weryfikacji olbrzymi materiał źródłowy. Na jego podstawie ustalili ponad 19 tysięcy nazwisk zamordowanych Polaków. (...) Określili ogólną liczbę zabitych na 50-60 tysięcy.

(...)

Znaczenie przygotowanej pracy jest olbrzymie i to z punktu widzenia zarówno naukowego, jak i politycznego. Stanowić będzie rzeczową, opartą na faktach, konkretną podstawę do dalszych rozważań. Przyczyni się do sprowadzenia toczonych dyskusji ze sfery ogólnikowych oskarżeń i powierzchownych ocen na niepodważalną płaszczyznę faktów

(...)

Księga stanowić będzie wyraz oddania hołdu tysiącom niewinnych ofiar, stanie się cennym przypomnieniem i pamiątką dla ich rodzin.

Z recenzji wydawniczej prof. dra hab. Piotra Łossowskiego

Spis treści:

PRZEDMOWA (prof. dr Ryszard Szawłowski) 11

WSTĘP .33

Część pierwsza

ZBRODNIE LUDOBÓJSTWA NA LUDNOŚCI WOŁYNIA

WOŁYŃ — INFORMACJE OGÓLNE .43

Rozdział I. ZBRODNIE W POWIECIE DUBIEŃSKIM 53

Gmina Boremel 53

Gmina Dubno - 60

Gmina Jarosławicze 64

Gmina Kniahinin 70

Gmina Krupiec 73

Gmina Malin 76

Gmina Młynów 83

Gmina Radziwiłłów - 97

Gmina Sudobicze 99

Gmina Teshihów 103

Gmina Warkowicze 107

Gmina Werba 109

Miasto Dubno 114

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Dubno .116

Rozdział II. ZBRODNIE W POWIECIE HOROCHOWSKRI 121

Gmina Beresteczko 121

Gmina Brany .126

Gmina Chórów .137

Gmina Kisielin .149

Gmkna Podberezie 179

Gmina Skobełka .185

Gmina Swiniuchy .188

Miasto Horochów .193

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Horochów .195

Rozdział III. ZBRODNIE W POWIECIE KOSTOPOLSKIM 197

Gmina Berezne .197

Gmina Derażne ' .217

Gmina Kostopol . .229

Gmina Ludwipol 241

Gmina Stepań 282

Gmina Stydyń 307

Miasto Kostopol 318

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Kostopol .320

Rozdział IV. ZBRODNIE W POWIECIE KOWELSKM 329

Gmina Datyń .329

Gmina Górniki .330

Gmina Hotoby 331

Gmina Krymno .337

Gmina Kupiczów 337

Gmina Lubitów .352

Gmina Maciejów 361

Gmina Maniewicze 363

Gmina Niesuchoiże (Niesuchojeże) 366

Gmina Powursk (Powórsk) 368

Miasto Ratno .372

Gmina Siedliszcze .372

Gmina Stare Koszary 374

Gmina Turzysk .378

Gmina Wielick 392

Gmina Zabłocie .402

Miasto Kowel .402

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Kowel .404

Rozdział V._ ZBRODNIE W POWIECIE KRZEMIENIECKIM 409

Gmina Bereżce .409

Gmina Białozórka .411

Gmina Dederkały .416

Gmina Katerburg .425

Gmina Kolodno .432

Gmina Łanowce 439

Gmina Poczajów 441

Gmina Stary Oleksiniec 443

Gmina Szumsk .444

Gmina Uhorsk .459

Gmina Wiśniowiec 468

Gmina Wyszogródek .477

Miasto Krzemieniec .478

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Krzemieniec .481

Rozdział VI. ZBRODNIE W POWIECIE LUBOMELSKIM .489

Gmina Bereżce .489

Gmina Hołowno 501

Gmina Huszcza .502

Gmina Luborol .522

Gmina Pulemiec 525

Gmina Szack .528

Gmina Zgorany (Zhorany) 528

Miasto Luboml ] 530

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Luboml .531

Rozdział VII. ZBRODNIE W POWIECIE ŁUCKIM .533

Gmina Czarnków .533

Gmina Kiwerce .553

Gmina Kniahininek .559

Gmina Kołki .568

Gmina Nowy Czartorysk .579

Gmina Ołyka , 579

Gmina Poddębce 586

Gmina Połonka .594

Gmina Rożyszcze .604

Gmina Silno .616

Gmina Szczurzyn .630

Gmina Torczyn .637

Gmina Trościaniec 647

Miasto Łuck .657

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Łuck .661

Rozdział VIII. ZBRODNIE W POWIECIE RÓWIEŃSKIM 667

Gmina Aleksandria 667

Gmina Buhryń 675

Gmina Diatkiewicze .677

Gmina Hoszcza .679

Gmina Klewań .685

Gmina Korzec 692

Gmina Międzyrzec (Międzyrzecz Korecki) 696

Gmina Równe 705

Gmina Tuczyn .712

Miasto Równe 722

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Równe 726

Rozdział IX. ZBRODNIE W POWIECIE SARNEŃSKIM .731

Gmina Antonówka 731

Gmina Bielska Wola .750

Gmina Dąbrowica • .752

Gmina Kisorycze 756

Gmina Klesów 774

Gmina Lubikowieze .784

Gmina Niemowicze 785

Gmina Rafalówka .792

Gmina Włodziniierzec .797

Miasto Sarny .807

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Sarny .809

Rozdział X. ZBRODNIE W POWIECIE WŁODZIMIERSKIM .817

Gmina Chotiaczów 817

Gmina Grzybowica 825

Gmina Korytnica .„., 840

Gmina Mikulicze 856

Gmina Olesk .871

Gmina Poryck 887

Miasto Uściług .905

Gmina Werba 907

Miasto Włodzimierz Wołyński .950

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Włodzimierz .958

Rozdział XI. ZBRODNIE W POWIECIE ZDOŁBUNOWSKIM 965

Gmina Buderaż .- 965

Gmina Chórów .973

Gmina Mizocz 976

Gmina Nowomalin 981

Miasto Ostróg nad Horyniem 985

Gmina Sijańce 988

Gmina Zdołbica .990

Miasto Zdolbunów 996

Zbrodnie w nie ustalonych miejscach pow. Zdołbunów 997

TOM 2

Część pierwsza — ciąg dalszy

ZBRODNIE LUDOBÓJSTWA NA LUDNOŚCI WOŁYNIA

Rozdział XII. ZBRODNIE NA LUDNOŚCI WOŁYNIA POZA WOŁYNIEM .1001

Rozdział XIII. ODPOWIEDZIALNI ZA ZBRODNIE LUDOBÓJSTWA NA WOŁYNIU 1007

PODSUMOWANIE: ZARYS OGÓLNY WYDARZEŃ NA WOŁYNIU W LATACH 1939-1945; ZBRODNIE W LICZBACH USTALENIA I SZACUNKI 1033

Terror i ludobójstwo ukraińskie na ludności polskiej .1033

Straty polskie w wyniku terroru i ludobójstwa ukraińskiego lat 1939-1945

próba szacunku całości 1056

Pomoc Ukraińców Polakom 1063

Polska obrona .1064

Odwety 1072

Polacy w Schutztnannschaften .1074

Inne narodowości jako ofiary OUN-UPA .1078

Zbrodnie niemiecko-ukraińskie .1081

GENOCIDE COMMITTED BY UKRAINIAN NATIONALISTS ON THE POLISH POPULATION OF YOLHYNIA DURING WORLD WAR II (1939-1945) ENGLISH SUMMARY .1091

Część druga

ANEKSY

DOKUMENTY .1107

Uwagi ogólne 1107

Przygotowanie dokumentów do publikacji 1108

Relacje świadków zbrodni .1109

Powiat dubieński

1. Relacja Wacława Czarnieckiego, byłego mieszkańca wsi Zahorce Wielkie 1109

2. Relacja Teofila Olszackiego, byłego mieszkańca wsi Nosowica Nowa 1110

3. Relacja Dionizego Sokoiowskiego „Młota", byłego mieszkańca wsi Moszków .1113

Powiat horochowski

4. Relacja Włodzimierza Sławosza Dębskiego, byłego mieszkańca miasteczka Kisielin 1114

5. Relacja Józefa Dzikowskiego, byłego mieszkańca wsi Twerdynie 1119

6. Odpowiedź Krystyny Ireny Kality z d. Lepko, byłej mieszkanki wsi Zaralicze na ankietę w sprawie miejsc masowych grobów Polaków pomordowanych na Wołyniu 1121

7. Relacja Władysława Michalca, byłego mieszkańca osady Zawały Las .1123

8. Relacja Stanisławy Mogielnickiej z d. Ziemiańskiej, byłej mieszkanki wsi Zagaję . .1124

9. Relacja Edmunda Zukowskiego „Żbika", byłego mieszkańca wsi Kupowalce . . 1125

Powiat kostopolski

10. Relacja Łucji Arczyńskiej z d. Bogdanowicz, byłej mieszkanki osady Janowa Dolina .1128

11. Relacja Reginy Falkowskiej z d. Wojdat, byłej mieszkanki kolonii Górnej .1129

12. Relacja Eweliny Hajdamowicz z d. Bagińskiej, byłej mieszkanki kolonii Lipniki .1131

13. Relacja Ignacego Janickiego, byłego mieszkańca kolonii Podsielecze .1132

14. Relacja Bronisławy Murawskiej-Zygadło, byłej mieszkanki kolonii Głuboczanka 1135

Powiat kowelski

15. Relacja Zofii i Stanisława Dudulewiczów, byłych mieszkańców wsi Bobły .1138

16. Relacja Henryka Frontczaka i Natalii Frontczak-Walasik, byłych mieszkańców kolonii Piaseczno .1140

17. Relacja Tadeusza Kolarskiego „Zawiszy", byłego mieszkańca okolic Kowla . . . 1143

18. Relacja Władysława Myślińskiego, byłego mieszkańca wsi Myśiina 1147

19. Odpowiedź Stanisława Pachli, byłego mieszkańca gminy Rożyszcze na ankietę w sprawie miejsc masowych grobów Polaków pomordowanych na Wołyniu 1149

20. Relacja Stanisławy Panackiej, byłej mieszkanki miasteczka Maciejów .1150

Powiat krzemieniecki

21. Relacja Stanisława Kazimierowa, byłego mieszkańca wsi Kołodno 1151

22. Relacja NN, byłego mieszkańca wsi Nowystaw i żołnierza 27 Wołyńskiej Dywizji Piechoty AK 1155

23. Fragmenty listu Jana Pypcia, byłego mieszkańca wsi Dederkały Wielkie .1160

24. Fragmenty listu Ireny i Mieczysława Trawińskich, byłych mieszkańców gminy Szumsk .1164

25. Fragmenty listu Leokadii Wawrzykowskiej, byłej mieszkanki wsi Kąty oraz jej relacja 1168

Powiat lubomelski

26. Relacja Józefa Dobrzyńskiego, byłego mieszkańca wsi Rymacze 1171

27. Relacja Jana Kupracza „Ikara", byłego mieszkańca gminy Bereżce 1172

28. Fragment opracowania Ryszarda Markiewicza „Mohorta"

Zarys powstania i działalności OP „Kord" .1173

29. Relacja Zofii Wąs z Królów, byłej mieszkanki kolonii Czmykos .1180

Powiat łucki

30. Relacja Konstantego Jeżyńskiego, byłego mieszkańca kolonii Aleksandrówka . 1181

31. Relacja Heleny Kozarskiej z d. Budkiewicz, byłej mieszkanki kolonii Szklińskie Budki 1185

32. List Longina Kubryna, byłego mieszkańca miasteczka Kołki .1191

33. Relacja Józefa Ostrowskiego, byłego mieszkańca kolonii Dobra 1192

34. Relacja Alfredy Pałki z d. Szadurskiej, byłej mieszkanki kolonii Marianówka . . 1195

35. Relacja Wacława Świetlickiego, byłego mieszkańca kolonii Mataszówka 1196

36. Relacja Włodzimierza Trusiewicza, byłego mieszkańca kolonii Obórki .1197

Powiat rówieński

37. Relacja Tadeusza Loby, byłego mieszkańca kolonii Serniawa .1199

38. Relacja Elżbiety Sztokinger z d. Wałęga, byłej mieszkanki wsi Hłuboczek 1205

39. Zbiorowe zeznania tuczyńskich Żydów (fragment) .1206

Powiat sarneński

40. Relacja Feliksa Garbowskiego, Henryka Lecha, Tadeusza Rudnickiego, Zenona Rudnickiego, Genowefy Wrześniewskiej, byłych mieszkańców wsi Staryki .1211

41. Relacja Witolda Kołodyńskiego, byłego mieszkańca kolonii Parośla I .1213

42. Relacja Ireny Koziowskiej, byłej mieszkanki osady Klesów 1220

43. Relacja ppłka rez. Mikołaja Kunickiego „Muchy Michalskiego", byłego dowódcy Zjednoczenia Polskich Partyzantów nr 3 na Wołyniu .1221

44. Relacja Cezarego Lebedziejewskiego, byłego mieszkańca kolonii Stachówka . . . 1222

45. Relacja Stanisława Szumskiego, byłego mieszkańca kolonii Tur 1223

46. Relacja Stelli Woźniak-Węgrzyniak, byłej mieszkanki kolonii Wydymer .1227

Powiat wlodzimierski

47. Relacja Karola Chwały, byłego mieszkańca kolonii Stanisławów 1228

48. Relacja Haliny Jabłońskiej z d. Tomaszewskiej, byłej mieszkanki kolonii Jesionówka .1229

49. List Stanisławy Korwinowej, byłej mieszkanki wsi Staweczki 1231

50. Relacja Jadwigi Krajewskiej z d. Bernardt, byłej mieszkanki majątku Lachów .1232

51. Relacja Władysława Kuczka, byłego mieszkańca Włodzimierza Wół 1234

52. Relacja Władysława Malinowskiego, byłego mieszkańca kolonii Augustów 1235

53. Relacja Tadeusza Salwy, byłego mieszkańca osady Chrynów .1238

54. Relacja Rozalii Wielosz z d. Bójko, byłej mieszkanki kolonii Teresin 1241

55. Relacja Antoniny Zymon, byłej mieszkanki kolonii Piński Most 1242

Powiat zdołbunowski

56. Relacja Jana Filarowskiego, byłego mieszkańca miasteczka Mizocz .1243

57. Odpowiedź Jana Wereszczyńskiego, byłego mieszkańca wsi Zielony Dąb na ankietę w sprawie miejsc masowych grobów Polaków pomordowanych na Wołyniu .1244

Inne dokumenty

(prasowe, urzędowe, wojskowe, kościelne, ukraińskie nacjonalistyczne)

58. Doniesienie prasowe o antypolskich agitacjach posłów ukraińskich na Wołyniu w 1923 r .1246

59. Doniesienie prasowe o sprawie sądowej posłów ukraińskich prowadzących antypolską agitację na Wołyniu w 1923 r. 1247

60. Fragment raportu Okręgu AK Wołyń do 20 kwietnia 1943 r 1248

61. Meldunek sytuacyjny nr 123 komendanta Okręgu AK Wołyń płk. Kazimierza Babińskiego „Lubonia" skierowany do Komendanta Głównego AK, z 22 kwietnia 1943 r 1250

62. Informacja Okręgowej Delegatury Rządu na Kraj Wołyń -położenie w pow. dubieńskim, z 7 lipca 1943 r. 1252

63. Raporty Komendy AK Lwów Rzezie wołyńskie, bez daty (koniec lipca lub początek sierpnia 1943 r.) 1254

64. Materiał Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj Opis wypadków w Hucie Stepańskiej i jej okolicach, bez daty, sporządzony prawdopodobnie w sierpniu 1943 r. 1264

65. Opracowanie Departamentu Informacji i Prasy Delegatury Rządu na Kraj Tragedia Wołyńska, bez daty, sporządzone po 19 września 1943 r. 1266

66. Raport Jana Cichoekiego „Wołyniaka" Wypadki na Wołyniu w powiecie włodzimierskim, sporządzony dla Komendy AK Lwów, z 21 września 1943 r. . . 1268

67. Sprawozdanie Powiatowego Szefa Informacji Powiatowej Delegatury Rządu (Horochów) dla Naczelnika Bezpieczeństwa Wojewódzkiej Delegatury Rządu Rzeczypospolitej Polskiej, z 28 stycznia 1944 r. .1275

68. Instrukcja Inspektora Podokręgu Łuck Wołyńskiej Okręgowej Delegatury Rządu dla Powiatowych Delegatów Rządu, Powiatowych Komendantów Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa i Komendantów Baz Oporu w sprawie bezpieczeństwa na terenie Baz Oporu, z 28 stycznia 1944 r 1278

69. Fragmenty opracowania Komendy AK Lwów Polityczne i wojskowe położenie Małopolski Wschodniej w świetle ostatnich wydarzeń, z 22 lutego 1944 r 1280

70. Fragment sprawozdania sytuacyjnego z Ziem Wschodnich, z maja 1944 r. (Departament Informacji i Prasy Delegatury Rządu RP na Kraj) .1282

71. Wpisy ofiar rzezi do księgi zgonów parafii rzymskokatolickiej w Kołkach w 1943 r .1283

72. Wpisy ofiar rzezi do księgi zgonów parafii rzymskokatolickiej pod wezwaniem św. Anny i Joachima we Włodzimierzu Wól. w 1944 r .1285

73. Upoważnienie Katolickiego Komitetu Pomocy w Łucku do zbierania datków rzeczowych i pieniężnych na rzecz uchodźców z rzezi, z 16 czerwca 1943 r. . 1286

74. Poświadczenie rejestracji uchodźcy przez Katolicki Komitet Pomocy w Łucku, bez daty (z lata 1943 r.) 1286

75. Fragment listu ks. drą Adolfa Szelążka, biskupa diecezji łuckiej do papieża Piusa XII, datowany: Kielce, 26 maja 1946 r 1287

76. Odezwa OUN-B do narodu ukraińskiego z 1941 r 1288

77. Sprawozdanie pierwszej grupy UPA z likwidacji Polaków w rejonie Huty Stepańskiej, z 27 lipca 1943 r 1290

78. Rozkaz likwidacji osiedli polskich w powiecie sarneńskim dla oddziałów pierwszej grupy UPA wydany przez komandyra Borystena, z 2 września 1943 r. 1293

79. Przykłady pieśni i wierszy Ukraińskiej Powstańczej Armii ze zbiorów wydanych w 1992 r. w Łucku na Ukrainie .1293

FOTOGRAFIE

BIBLIOGRAFIA 1295

A. Źródła archiwalne

L Relacje (oraz pamiętniki, wspomnienia, korespondencja, wykazy pomordowanych) . . . 1295

II. Akta śledztw w sprawie zbrodni popełnionych przez nacjonalistów ukraińskich na obywatelach polskich na Wołyniu w latach 1939-1945 1302

III. Akta spraw o uznanie za zmarłych i uznanie faktu śmierci 1305

IV. Księgi parafii rzymskokatolickich diecezji łuckiej 1309

V Dokumenty i materiały Polskiego Państwa Podziemnego 1941-1944 .1309

VI. Dokumenty OUN-UPA 1311

B. Źródła znajdujące się w dokumentacji organizacji, stowarzyszeń i w zbiorach prywatnych

I. Relacje (oraz pamiętniki, wspomnienia, korespondencja, wykazy pomordowanych) . . 1311

II. Odpowiedzi na ankietę w sprawie miejsc masowych grobów Polaków pomordowanych na Wołyniu w latach II wojny światowej .1323

III. Dokumenty i materiały Polskiego Państwa Podziemnego 1941-1944 .1325

C. Publikacje

I. Publikacje zawierające relacje i wspomnienia .1326

II. Publikacje zawierające dokumenty .1328

III. Opracowania 1329

IV Prasa podziemna .1331

V Inne czasopisma 1332

VI. Wydawnictwa pomocnicze 1335

D. Inne źródła .1336

WYKAZ TABEL, MAP I RYSUNKÓW .1337

INDEKS MIEJSCOWOŚCI   1339

KSIAŻKA JEST W STANIE DOBRYM +