AUTOR I TYTUŁ KSIĄŻKI : KATALOG MAP WIELKOSKALOWYCH KRAKOWA XVI-XIX W.

WYDAWNICTWO PWN WARSZAWA-KRAKÓW 1981

NAKŁAD 2000 EGZ.!!!.

STAN : OKŁADKA DB,LEKKIE ZAGIĘCIE DLN.ROGÓW KARTEK OD 81 STRONY DO KOŃCA,POZA TYM STAN W ŚRODKU BDB-/DB+.

WIELKOŚĆ, OPRAWA I SZATA GRAFICZNA : 

31X25CM,TWARDA OKŁADKA,LICZY 286 STRON,64 PLANY.

KOSZT WYSYŁKI WYNOSI 12,60 ZŁ /CENNIK POCZTY POLSKIEJ/ - PŁATNE PRZELEWEM / PRZESYŁKA POLECONA EKONOMICZNA + KOPERTA BĄBELKOWA/.KOSZT PRZESYŁKI ZAGRANICZNEJ ZGODNY Z CENNIKIEM POCZTY POLSKIEJ.

W PRZYPADKU WYBORU WYSYŁKI LISTEM EKONOMICZNYM /PRZESYŁKA NIEREJESTROWANA/ CAŁA ODPOWIEDZIALNOŚĆ W PRZYPADKU JEJ NIEDOSTARCZENIA SPADA NA KUPUJĄCEGO I SPRZEDAJĄCY NIE PRZYJMUJE ŻADNYCH REKLAMACJI ZWIĄZANYCH Z TĄ SPRAWĄ.

INFORMACJE DOTYCZĄCE REALIZACJI AUKCJI,DOŁĄCZONE SĄ DO POWIADOMIENIA O WYGRANIU AUKCJI.

PRZED ZŁOŻENIEM OFERTY KUPNA PROSZĘ ZAPOZNAĆ SIĘ Z WARUNKAMI SPRZEDAŻY.

NIE ODWOŁUJĘ OFERT KUPNA!!!

ZOBACZ INNE MOJE AUKCJE.

POD ZDJĘCIAMI PRZEDMIOTU ZNAJDZIESZ SPIS TREŚCI LUB DODATKOWY OPIS.

Spis rzeczy

Przedmowa {Komitet redakcyjny) 9

Z badań nad zabytkami kartograficznymi Krakowa.

I. Katalog dawnych map wielkosJcalowych Krakowa XVI - XIX wieku

{Michał Odlanicki-Poczobutt) . . . . . U

Zbiór dawnych map Krakowa w Wojewódzkim Archiwum Państwowym

w Krakowie [Janina Stoksik) . .. . . 15

Wykaz dawnych map Krakowa (XVI - XIX w.)

Wersja polska {Adam Gralak) 18

Wersja angielska {tłumaczył Aleksander Heczko) . . . 20

Wersja francuska {tłumaczyła Barbara Pietrzykowa) . . . 22

Wersja niemiecka {tłumaczył Aleksander Heczko) ... 24

Wersja rosyjska {tłumaczył Leon Szumakowicz) .... 26

Opis inwentaryzacyjny z ilustracjami dawnych map wiełkoskalowych

Krakowa {Zofia Traczewska-Białek) 29

Wykaz instytucji posiadających dawne mapy Krakowa {Zofia Traczew¬

ska-Białek) 271

Bibliografia {Zofia Traczewska-Białek) 272

Summary {tłumaczył Aleksander Heczko) 275

Resume {tłumaczyła Barbara Pietrzykowa) . 278

Zusammenfassung {tłumaczył Aleksander Heczko) ...... 281

Pe3K»Me {tłumaczył Leon Szumakowicz) . . . . . . , . . 284

Przedmowa

W rozwijanych obecnie na szeroką skale, pracach związanych z odnową zespołów zabytko¬wych Krakowa, uznanych przez UNESCO za zabytek kultury najwyższej klasy w skali świa¬towej, wartość dawnych map Krakowa nabiera znaczenia szczególnego. Gromadzone w Archiwum, muzeach i bibliotekach mapy te przechodziły swoje zmienne koleje, ale jako historyczny przekaz rozwoju przestrzennego!miasta w ciągu wieków, a także jako świade¬ctwo powstania i doskonalenia się sztuki geodezyjnej i kartograficznej naszych przodków, za¬wsze były przedmiotem wielkiej troski.

Oprócz wartości dokumentalnej, niejednokrotnie ocenianej w prowadzonych nad nimi badaniach historycznych, przedstawiają też nieocenioną wartość w praktyce. Zastosowanie map w pracach badawczych i projektowych ułatwiają analizy techniczne ich walorów kar-tometrycznych, geodezyjnych i użytkowych. Ten rodzaj badań — zapoczątkowany przed kil¬kunastu laty na Wydziale Geodezji Górniczej w Akademii Górniczo-Hutniczej w Krakowie przez prof. Michała Odlanickiego-Poczobutta i doc. dra M. Miłewskiego w odniesieniu do dawnych planów kopalni w Wieliczce, prowadzony według specjalnie opracowanej meto¬dy — przeniesiony również został na mapy Krakowa. Początkowo były to tylko próby badań, zakresem swoim obejmujące zaledwie 6 map (Z. Traczewska-Białek). Cenne było natomiast już wtedy poszerzenie analizy technicznej zabytków kartograficznych, według której można było oceniać kolejne mapy.

Wobec braku kompleksowego opracowania zachowanych dawnych map Krakowa nie¬zwykłe istotne stało się wypełnienie tej luki, a jednocześnie udostępnienie map w formie ułatwiającej korzystanie z nich w celach praktycznych szerszej rzeszy zainteresowanych, a zarazem chroniącej oryginały przed szkodliwymi dla stanu ich zachowania skutkami bez¬pośredniego posługiwania się nimi.

Cel ten spełniać powinna niniejsza edycja, w której skatalogowano 64 mapy opatrzone opisami inwentaryzacyjnymi i informującymi o ich wartości dokumentalno-utylitarnej.

Jednym z obecnych zadań Krakowskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego są prace związane z aktualizacją mapy zasadniczej miasta. Mapa ta przedstawia stan zagospodarowa¬nia i użytkowania terenów miasta z uwzględnieniem obiektów architektury, sieci infrastruk¬tury technicznej i wszelkich urządzeń komunalnych oraz rzeźby terenu. Mapy i dokumenty geodezyjne znajdują się w przedsiębiorstwie. Wskutek zmian infrastruktury na przestrzeni wieków, wiele informacji przydatnych w procesie odnowy naszego miasta uległo zapomnie¬niu. Skatalogowane mapy obrazują przeszłość i rozwój Krakowa, stanowiąc zarazem cenny materiał w badaniach. Na ich podstawie ustalono przebieg, okres budowy i rozmiary daw¬nych kanałów blokowych, co w połączeniu z wizjami terenowymi pozwoliło na wniesienie ich na aktualną mapę miasta oraz sformułowanie wniosków o wpływie tych obiektów pod¬ziemnych na zabytkową zabudowę staromiejską. Uwzględnienie informacji źródłowych na aktualnej mapie opracowanej w jednolitym układzie przestrzennym miasta daje możliwość rejestracji zjawisk w przekrojach historycznych oraz ich wzajemnych korelacji.

W dobie komputeryzacji, kiedy rejestrowanie, ewidencjonowanie i przekazywanie od¬powiedniej ilości danych interesujących specjalistów różnych dziedzin przestało być pro¬blemem, nie powinno się pominąć żadnych istotnych informacji o narastaniu układu prze¬strzennego miasta. O ile więc niniejszy Katalog należy traktować jako wstępną informację

0 zabytkach kartograficznych Krakowa przechowywanych w zbiorach miejskich, o tyle w na¬

stępnej pracy, planowanej do przygotowania do druku w roku 1981, z okazji 350 rocznicy

powołania na Uniwersytecie Jagiellońskim pierwszej w kraju Katedry Geodezji, znaleźć już

będzie można szczegółową analizę historyczno-techniczną dawnych map Krakowa z ich repro¬

dukcjami w sikalii 1:1, przedstawionymi, w formie atlasu.

Ta oraz zamierzona inicjatywa wydawnicza Krakowskiego Przedsiębiorstwa Geode¬zyjnego może być realizowana dzięki życzliwej współpracy Instytutu Geodezji Górniczej

1 Przemysłowej Akademii Górniczo-Hutniczej oraz Wojewódzkiego Archiwum Państwowego

w Krakowie, jako współtwórców Katalogu i projektowanego atlasu dawnych map Krakowa.

Komitet Redakcyjny pragnie wyrazić serdeczne podziękowanie Społecznemu "Komite¬towi Odnowy Zabytków Krakowa oraz wszystkim instytucjom i osobom, które okazały cenną pomoc przy opracowaniu i wydaniu Katalogu. Osobne podziękowanie należy się Krakowskie¬mu Oddziałowi Państwowego Wydawnictwa Naukowego i Drukarni Wydawniczej w Krako¬wie za staranne i szybkie wydanie Katalogu.

KOMITET REDAKCYJNY

l

MICHAŁ ODLANICKI-POCZOBUTT

Z badań nad zabytkami kartograficznymi Krakowa

I. Katalog

dawnych map wielkoskalowych Krakowa

XVI-XIX wieku

i ' I

Badania map* historycznych Krakowa mają już swoją tradycję. Opisywali krakowskie zabytki kartograficzne S. Tomkowicz (1907, 1908), K. Bąkowski (1911), T. Czort (1930), N. Niwiński (1938), H. Miinch (1959), H. Łodyński (1961, 1963), M. Borowiejska-Birkenmajerowa i J. De-mel (1963) oraz inni. Były to analizy treści map z różnych epok, ułatwiające zainteresowanym specjalistom korzystanie ze źródeł kartograficznych w badaniach nad zmianami środowiska przyrodniczego i rozwojem życia *społeczno-gospodarczego, a także w pewnym stopniu w pracach technicznych/

Znacznie szersze możliwości zastosowania zabytków kartograficznych zapewniają — obok historycznych badań — także analizy techniczne, geodezyjno-kartometryczne daw¬nych map miejskich. Właśnie dzięki tym analizom i ocenom można pełniej korzystać z map w pracach badawczych i projektowych w dziedzinie urbanistyki, budownictwa, inżynierii miejskiej, gospodarki komunalnej i ochrony środowiska. Analizy historyczno-techniczne daw¬nych map są również podstawą badań nad rozwojem nauki, techniki i technologii geodezyj¬nej i kartograficznej.

Kompleksowe badania nad dawnymi mapami wielkoskalowymi zapoczątkowane zostały przez M. Milewskiego i M. Odlanickiego-Poczobutta w 1958 r. Zgodnie z opracowaną wów¬czas metodą autorzy ci podali opis inwentaryzacyjny wraz z oceną techniczną planów kopal¬ni wielickiej z XVII i XVIII w.*

Kolejną próbą badań historyczno-technicznych podjęła w swej rozprawie doktorskiej w 1964 r. Z. Traczewska-Białek, opracowując 6 wybranych map wielkoskalowych Krakowa, już według rozszerzonego w stosunku do propozycji z 1958 r. metodycznego wzoru opraco¬wania geodezyjno-kartometrycznego i opisu inwentaryzacyjnego zabytków kartograficznych'.

Korzystając z tych doświadczeń, zespół Instytutu Geodezji Górniczej i Przemysłowej Akademii Górniczo-Hutniczej i Muzeum Żup Krakowskich opracował ostatnio zasady inwen¬taryzacji szczegółowej i badań historyczno-technicznych wszystkich dostępnych zabytków kartograficznych kopalń soli w Wieliczce.

Natomiast zapoczątkowane dla 6 planów w 1964 r. przez Z. Traczewską-Białek badania historyczne i geodezyjno-kartometryczne dawnych map wielkoskalowych Krakowa konty¬nuowane są przez zespół Krakowskiego Przedsiębiorstwa Geodezyjnego. Celem tych badań jest udostępnienie znajdujących się w zbiorach krakowskich map historycznych Krakowa wszystkim instytucjom i specjalistom- zainteresowanym rozwojem struktury przestrzennej i zagospodarowania miasta. Ponieważ jednak bezpośrednie korzystanie z oryginałów nara¬ża ich stan zachowania na szkodliwe skutki, postanowiono spopularyzować mapy w formie reprodukcji. Zadania tego podjęły się Krakowskie Przedsiębiorstwo Geodezyjne, Instytut Geo¬dezji Górniczej i Przemysłowej Akademii Górniczo-Hutniczej im. Stanisława Staszica oraz Wo¬jewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie, przystępując do opublikowania wyników stu¬diów i badań nad zabytkami kartograficznymi.

Wydanie niniejszego „Katalogu dawnych map wielkoskalowych Krakowa XVI-XIX wieku" z pomniejszeniami fotograficznymi poszczególnych map jest pierwszym etapem tego przedsięwzięcia, poprzedzającym wydanie atlasu dawnych map, zawierającego analizy histo-ryczno^bechniczne oraz reprodukcje map w skali 1 :1. Rozpoczęcie edycji atlasu — jako wy¬dawnictwa jubileuszowego, poświęconego 350 rocznicy utworzenia pierwszej w Polsce Ka¬tedry Geodezji na Uniwersytecie Jagiellońskim — przewidziane jest na rok 1981.

Zasadnicza część niniejszego Katalogu — „Opis inwentaryzacyjny z ilustracjami daw¬nych map wielkoskalowych Krakowa", pióra Z.Traczewskiej-Białek — poprzedzona jest opra¬cowaniem J. Stoksik pt. „Zbiór dawnych map Krakowa w Wojewódzkim Archiwum Państ¬wowym w Krakowie".

J. Stoksik podaje miejsca przechowywania zamieszczonych w Katalogu 64 map. Dla 46 spośród nich, przechowywanych w Wojewódzkim Archiwum Państwowym, wyodrębnia 4 okresy historyczne, z których mapy te pochodzą. W dalszej części omawia działalność utworzonego w latach osiemdziesiątych XIX w. Archiwum Akt Dawnych m. Krakowa (obec¬nie Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie), powołanego z inicjatywy ówczesnych władz miejskich w trosce o zabezpieczenie archiwaliów {w tym również starych map) oraz w celu ich naukowego opracowywania. Szczególne starania podejmowało, Archiwum wokół przejmowania kartograficznych „cracovianów", w czym zawsze było finansowo wspie¬rane przez Magistrat. Dzięki tym wspólnym zabiegom w Archiwum znalazły bezpieczne miej¬sce stare mapy miasta, gromadzone nie tylko z terenu Krakowa, ale także odzyskiwane z in¬nych ośrodków krajowych i zagranicznych — kopie i fotokopie map związanych z Krako¬wem.

W posiadaniu Archiwum znalazły się też przekazane przez miejskie władze budowlane plany architektoniczne budynków, gromadzone od końca XVIII w.

W pierwszej połowie XIX w. zbiory kartograficzne Archiwum były już znane. Akcja ich uzupełniania nieco jednak osłabła wskutek konkurencyjnych starań innych instytucji wokół przejmowania tego typu zabytków, co w praktyce nie zawsze okazywało się dla sta¬nu ilościowego i stanu zachowania zabytków korzystne.

Prezentowany w Katalogu zbiór 64 map wielkoskalowych Krakowa zestawiony jest w porządku chronologicznym. Każda mapa opatrzona jest opisem sporządzonym według jed¬nolitego schematu, składającego się z 4 następujących części:

— hasło mapy (tu podane w 5 językach: polskim, -angielskim, francuskim, niemieckim

i rosyjskim); '

— opis inwentaryzacyjny z ewentualnym tytułem mapy oraz informacjami o jego po¬

wstaniu i o wykonawcy;

— geodezyjna charakterystyka mapy,

— dane archiwalne i bibliograficzne.

Geodezyjną wartość mapy oceniano według 4-stopniowej skali:

— mała wartość,

— mała (niska) dokładność,

— dobra dokładność,

— bardzo dobra (wysoka) dokładność.

Spośród prezentowanych zabytków kartograficznych najwyższą wartość przedstawiają następujące mapy: plan J. Kromera z 1783 r. w skali 1:12 600 (pozycja 15 niniejszego Kata¬logu), plan kołłątajowski z 1785 r. w skali 1 :3000 (poz. Kat. 19), plan senacki w skali 1 :600 (poz. Kat. 33), plan katastralny z 1848 r.( oryginał w skali 1 :1440, litograficzna odbitka w skali 1:2880 (poz. Kat. 42), plan Konarzewskiego z 1878 r. w skali 1:1000 (poz. Kat. 50). Dużą wartość ma również — mimo niskich walorów kartometrycznych — pierwszy oparty na po¬miarze plan Krakowa nieznanego autora z 1667 r.( w skali 1:1680 (poz. Kat. 4).

Opracowane przez Z. Traczewską-Białek w podanym układzie opisy inwentaryzacyjne i oceny wartości technicznej dawnych map Krakowa przechowywanych w zbiorach krakow¬skich zapewne ułatwią poszukiwanie informacji kartograficznych na temat rozwoju prze¬strzennego miasta, niezbędnych w celach badawczych i projektowych, szczególnie obecnie, wobec rozpoczętych prac rewaloryzacyjnych.

Zamieszczony po mapach wykaz instytucji posiadających dawne mapy Krakowa oraz bibliografia wskażą zainteresowanym dodatkowe źródła uzyskania informacji o zabytkach kartograficznych.

i i

JANINA STOKSIK

Zbiór dawnych map Krakowa

w Wojewódzkim Archiwum Państwowym

w Krakowie

Najbogatszy w naszym mieście zbiór starych map Krakowa (oryginałów, rękopiśmien¬nych kopii, fotokopii), pochodzących od końca XVI do połowy XX wiefeu, posiadła Woje¬wódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie. Spośród publikowanych w niniejszym Katalogu 64 map aż 46 pochodzi z WAP, przy czym połowa z nich to mapy unikatowe, nie powtarza¬jące Się w innych zbiorach. Pozostałe z prezentowanych tu map przechowywane są: w Mu¬zeum Historycznym m. Krakowa — 13, w Muzeum Narodowym — 3, w Bibliotece Jagiel¬lońskiej — 2.

Wojewódzkie Archiwum Państwowe gromadzi głównie mapy, których powstanie wiąże się z działalnością władz miejskich w ciągu wieków. Pochodzenie tych map można odnieść do 4 okresów:

1. mapy powstałe dla potrzeb Rady Miejskiej w okresie staropolskim do końca

XVIII w.,

2. mapy związane z projektami rozbudowy i „upiękniania" Krakowa (oraz przyłączo¬

nych do niego miast Kazimierza i Kleparza) w latach pierwszej okupacji austriackiej (1796-

-1809),

3. mapy powstałe dla tych samych celów z inicjatywy Senatu Rządzącego Wolnego

Miasta Krakowa w latach 1815-1846, .

4. mapy związane z rozwojem miasta w drugiej połowie XIX w. i początku XX w.,

uwieńczonym utworzeniem w 1910 r. tzw. Wielkiego Krakowa.

Władze miasta, świadome historycznego znaczenia zbieranych w ciągu wieków archi¬waliów, a także doceniając potrzebę należytego zabezpieczenia i odpowiedniego naukowe¬go opracowania tych materiałów — utworzyły w latach osiemdziesiątych XIX w. Archiwum Aktów Dawnych m. Krakowa, jako instytucję naukową, administracyinie podległą zarządowi miasta,

Archiwum to przejmowało stopniowo całą historyczną część registratury władz miej¬skich, a wśród niej również „cartographica".

Na tym jednakże nie zakończyła się troska władz o mapy miasta. Zarząd miasta dążył do zgromadzenia w Archiwum Aktów Dawnych m. Krakowa kopii lub fotokopii najciekaw¬szych map związanych z Krakowem, a przechowywanych w innych zbiorach krajowych, jak również zagranicznych. Gdy np. w początkach XX w. Stanisław Tomkowicz odnalazł w ber¬lińskim Archiwum Map Sztabu Generalnego mapy Krakowa wywiezione z Polski przez Pru-

saków w 1794 r.,1 Magistrat m. Krakowa polecił sfotografowanie najcenniejszej z nich, tzw. planu kołłątajowskiego z 1785 r.r i pokrył związane z tym koszty. W 1906 r. znana krakowska firma Antoniego Pawlikowskiego wykonała negatywy (24 szklane klisze) mapy, które wraz z ich odbitkami złożone zostały w Archiwum Aktów Dawnych m. Krakowa. Odtąd kopia tego znakomitego okazu kartografii miejskiej (sygn. 1-4)2 była ogólnie dostępna i często użytko¬wana aż do dnia 17 września 1974 r., kiedy zwrócony został Polsce oryginał mapy i decy¬zją władz miasta przekazany Muzeum Historycznemu m. Krakowa. W 1978 r. plan kołłąta-jowski doczekał się wydania w skali oryginału, w 24 sekcjach złożonych w tece3.

Również na koszt rAiasta i w firmie Antoniego Pawlikowskiego w 1906 r. sporządzony został negatyw wraz z odbitką mapy wykonanej przez Prusaków w 1794 r.F znajdującej się także w ówczesnym Archiwum Map Sztabu Generalnego w Berlinie4. Akcją kopiowania planów Krakowa objęto też mapy wykonane przez inżynierów wojsk austriackich z końca XVIII w., przechowywane w archiwach instytucji wojskowych w Krakowie. W zbiorach Ar¬chiwum przechowywane są: rękopiśmienna kopia mapy Mosano i Chavanne z 1796 r.F która do wybuchu II wojny światowej znajdowała się w Oddziale Fortyfikacyjnym przy Komen¬dzie Placu w Krakowie, oraz negatyw i odbitka sporządzone w 1905 r. przez firmę A. Paw¬likowskiego z mapy Chastelera z 1798 r., znajdującej się do 1939 r. w archiwum Dyrekcji Inżynierii Wojskowej DOK V w Krakowie5.

Niezależnie od starań Magistratu również Archiwum Aktów Dawnych^ m. Krakowa zabiegało o kartograficzne „cracoviana", zarówno oryginały, jak i kopie map przechowywa¬nych w innych zbiorach. Wśród tych ostatnich wymienić można fotokopie planów: jezuickie¬go z 1595/96 r. (sygn. II-l), saskiego z 1733/34 r. (sygn. IIa-3), konfederatów barskich z 1772 r. (sygn. II-5), Derichsa z 1773 r. (sygn. Ia-1), planu Krakowa z około 1800 r. (sygn. 1-5), planu Krakowa z około 1809 r. (sygn. 11-14), planu Veldena z 1846 r. (sygn. Ia-3)6.

Dzięki temu w ciągu XIX i pierwszej połowy XX w. w posiadaniu Archiwum znalazł się znaczny zbiór najstarszych map Krakowa, w ostatnich czasach uzupełniany, niestety, już tylko w niewielkim stopniu, zapewne wskutek „konkurencyjnej" działalności krakowskich muzeów i bibliotek, gromadzących zbiory kartograficzne, a także wskutek szczególnie nie¬korzystnych dla archiwalnych zbiorów kartograficznych zmian w organizacji placówek posiadających w swoich archiwach dawne mapy. Zdarza się bowiem, że mapy, które zgod¬nie z przepisami powinny być przekazane do Archiwum przez reorganizowane instytucje i urzędy, trafiają w przypadkowe ręce bądź przepadają bez śladu, niekiedy nawet, uznane za niepotrzebne, ulegają zniszczeniu. Tak np. zaginął oryginał mapy katastralnej Krakowa z 1848 r. w skali 1:1440, przechowywany do około 1968 r. w archiwum Miejskiej Pracowni Geodezyjnej, podległej Miejskiej Radzie Narodowej w Krakowie. W związku z rozpoczętą w tym czasie, przez Archiwum Państwowe w Krakowie, akcją gromadzenia map i opiso¬wych operatów pomiarowych katastru galicyjskiego z połowy XIX w. z terenu ówczesnego województwa krakowskiego, mapa ta powinna była zostać temuż Archiwum przekazana, zgodnie z wydanymi zaleceniami. Jednakże oryginał tej mapy nie znalazł się w Archiwum, a w trakcie rozpoczętych wkrótce potem zmian w organizacji krakowskiej służby geodezyjnej — w niewiadomy sposób zaginął.

W ogóle cała akcja gromadzenia w Archiwum Państwowym operatów katastru gali¬cyjskiego budzi wiele zastrzeżeń. W wyniku reformy administracji państwowej w 1975 r. uległy likwidacji m. in. Powiatowe Biura Geodezji i Urządzeń Rolnych, przechowujące mate¬riały katastru galicyjskiego z terenu poszczególnych powiatów. W trakcie likwidacji tylko

nieliczne PBGiUR przekazały operaty katastralne do WAP w Krakowie. Pozostałe rozesłały je do odpowiednich komórek przy Urzędach Gminnych, gdzie nieprzydatne już do bieżące¬go użytkowania, a co za tym często idzie — niedbale przechowywane, narażone są na zni¬szczenie. Podjęta w 1978 r. przez Głównego Geodetę m. Krakowa, z'upoważnienia Głównego Urzędu Geodezji i Kartografii, akcja mająca na celu doprowadzenie do przekazania XIX--wiecznych map katastralnych z poszczególnych ośrodków geodezyjnych na obszarze całej Polski do właściwych terytorialnie archiwów państwowych przyniosła niejednokrotnie po¬zytywne rezultaty, z wyjątkiem... terenów b. województwa krakowskiego.

Pozostaje zatem ponowić apel do odpowiednich instytucji, aby przekazały posiadane materiały katastralne m. in. z terenu b. powiatów; Tarnów, Dąbrowa Tarnowska, Bochnia, Myślenice, Nowy Targ, Wadowice, Oświęcim — do Wojewódzkiego Archiwum Państwowe¬go w Krakowie, w celu odpowiedniego zabezpieczenia, opracowania i udostępnienia do ba¬dań naukowych.

Ze wszech miar wskazane byłoby także, aby Główny Geodeta m. Krakowa, stojący obecnie na czele służby geodezyjnej w mieście, podjął energiczne starania o odnalezienie zaginionej mapy katastralnej z 1848 r. i wyjaśnienie okoliczności jej zaginięcia.

Należy również odnotować, że oprócz omawianej kolekcji map sytuacyjnych i kata¬stralnych Krakowa, Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie posiada duży zbiór pla¬nów architektonicznych budynków na terenie miasta, pozostałych po działalności kolejnych urzędów budownictwa miejskiego od końca XVIII w. Znajdują się tu m. in. szczegółowe plany zarówno istniejących, jak i nie istniejących już obiektów zabytkowych Krakowa; znaczenie tych planów tak dla badań naukowych, jak i dla prowadzonych obecnie prac nad odnową zabytkowej zabudowy miasta jest ogromne 7.

Zbiór najstarszych map Krakowa, przechowywany w Oddziale WAP na Wawelu, od dawna jest zinwentaryzowany i udostępniany badaczom dziejów naszego miasta: history¬kom, historykom sztuki, historykom kartografii, urbanistom, architektom, geodetom. Od lat też mapami tymi posługują się konserwatorzy przy sporządzaniu dokumentacji historycznej dla projektów restauracji poszczególnych obiektów zabytkowych. Obecnie zainteresowanie archiwalnymi materiałami szczególnie wzrosło w związku z akcją rewaloryzacji całego zespo¬łu zabytkowej zabudowy starego Krakowa, Kazimierza i Kleparza. Opublikowanie katalogu najciekawszych map umożliwi szerokiej rzeszy zainteresowanych dostęp do tych cennych zabytków kartografii miejskiej, a zarazem oryginały map, których los niejednokrotnie nie oszczędzał, zostaną zachowane w całości dla przyszłych pokoleń jako dokument rozwoju przestrzennego miasta, a także jako świadectwo powstania i doskonalenia się sztuki geode¬zyjnej i kartograficznej w ciągu wieków.

Wykaz dawnych map Krakowa (XVI-XIX w.)

1. Plan jezuicki Krakowa 1595/96 ". 30-31

2. Plan oblężenia Krakowa z 1655 r 32-33

3. Plan oblężenia Krakowa z 1657 r 34-35

4. Plan Krakowa z granicami większych własności z 1667 r 36-37

5. Plan Krakowa D. Pucka sprzed 1773 r 38-39

6. Plan Krakowa przerobiony z planu z 1667 r. i planu D. Pucka przez T. Żebraw-

skiego 40-41

7. Plan Krakowa i jego okolic z około 1700 r. (kopia XIX w.) . . . . . . 42-43

8. Plan szwedzki Krakowa z 1702 r 44-45

9. Plan Krakowa z dzieła ks. A. Buchowskiego z 1703 r 46-47

10. Plan saski Krakowa z 1733/34 r 48-49

11. Plan Krakowa konfederatów barskich z J12 r. (fotokopia) 50-51

12. Plan Krakowa konfederatów barskich z 1772 r. (kopia) 52-53

13. Plan Krakowa Derichsa z 1773 r 54-55

14. Plan Krakowa Hoeferna z 1779 r 56-57

15. Plan Krakowa J. Kromera z 1783 r. w kopii J. Czecha z 1792 r 58-59

16. Plan Krakowa J. Kromera z 1783 r. w kopii J. Hermanowskiego z 1824 r. . . . 60-61

17. Plan Krakowa J. Kromera z 1783 r. w kopii z 1865 r. . . 62-63

18. Przerobiony w 1835 r. plan Krakowa J. Kromera w kopii K. Bąkowskiego z 1896 r. 64 - 65

19. Plan kołłątajowski Krakowa z 1785 r ; . . 66-67

20. Plan Krakowa z 1787 r. z dzieła F. Lichockiego " 68-69

21. Plan Krakowa Willanta z 1794 r 70-71

22. Plan Krakowa (Derichsa?) z drugiej połowy XVIII w. 72-73

23. Plan pruski Krakowa i okolic z 1794 r. . 74-75

24. Plan Krakowa z około 1809 r . . 76-77

25. Plan pruski Krakowa z 1794 r. . . • • • 78-79

26. Plan pruski Krakowa i jego przedmieść z 1794 r 80-81

27. Plan Krakowa z drugiej polowy XVIII w 82-83

28. Plan Krakowa Mosano i Chavanne z 1796 r 84-85

29. Plan Krakowa z 1797 r. w kopii z 1848 r 86-87

30. Plan Krakowa z 1797 r. w kopii z 1863 r 88-89

31. Plan Krakowa Chastełera z 1798 r 90-91

32. Plan Krakowa z około 1800 r 92-93

33. Plan Krakowa senacki I. Enderle z 1802-1808 r 94-161

34. Plan „upięknienia" Krakowa I. Enderle z 1808 r 162-163

35. Plan murów Krakowa i ich najbliższego otoczenia sprzed 1809 r 164-165

36. Plan Krakowa Meno Passecka z 1817 r 166-167

37. Plan Krakowa T. Piotrowskiego z podziałem na gminy z 1830 r 168 -169

38. Plan Krakowa Mostowskiego z 1831 r ,. 170 - 171

39. Plan Krakowa T. Żebrawskiego z 1836 r. . . i 172-173

40. Plan Krakowa Veldena z 1846 r. . . J 174-175

41. Plan Krakowa i Podgórza A. Kocziczki z 1847 r 176-177

42. Plan katastralny Krakowa z 1848 r. . . 178-179

43. Plan Krakowa M. Niewiarowskiego z 1850 r 180-181

44. Plan Krakowa z atlasu Kummerer-Kummersberga z 1855 r 182 -183

45. Plan katastralny Krakowa (z siecią kanalizacyjną) w litograficznej odbitce

z 1856 r 184-185

46. Plan fortyfikacji Krakowa z 1859 r 186-187

47. Plan Krakowa T. Zebrawskiego z 1866 r. . . 1 . ■ 188-189

48. Plan turystyczny Krakowa w I wydaniu z 1872 r 190 -191

49. Plan turystyczny Krakowa w II wydaniu z 1878 r 192-193

50. Plan turystyczny Krakowa w III wydaniu z 1879 r 194 -195

51. Plan turystyczny Krakowa w IV wydaniu z 1881 r. . 196- 197

52. Plan Krakowa z około 1874 r 198-199

53. Plan sytuacyjny i niwelacyjny miasta Krakowa z 1878 r 200 - 240

54. Plan Krakowa z atlasu Kummerer-Kummersberga z 1881 r 242-243

55. Plan turystyczny Krakowa z 1881 r. (litografia jednobarwna) 244 - 245

56. Plan turystyczny Krakowa z 1881 r. (litografia kolorowa) . . 246 - 247

57. Plan turystyczny Krakowa z około 1883 r. . . ■ 248 - 249

58. Plan Krakowa z siecią kanalizacyjną z 1889 r 250-251

59. Plan Krakowa z 1891 r 252 - 253

60. Plan Krakowa z przyległymi gminami po 1893 r 254-260

61. Plan turystyczny Krakowa z około 1895 r 262-263

62. Plan turystyczny Krakowa z około 1898 r 264-265

63. Plan Krakowa z 1899 r 266-267

64. Plan Krakowa z 1900 r 268-269

Sporządził Adam Gralak