Karol XIII, szw. Karl XIII, norw. Karl II (ur. 7 października 1748 w Sztokholmie, zm. 5 lutego 1818 tamże) – król Szwecji od 1809 roku i Norwegii (jako Karol II) od 1814. Ostatni przedstawiciel dynastii Holstein-Gottorp.

W Szwecji panował jako Karol XIII, chociaż faktycznie był on siódmym władcą tego państwa noszącym to imię. Taka numeracja wynikała z tego, że jego poprzedni imiennik – Karol IX Waza (panował 1604–1611) przyjął tę numerację na podstawie pracy XVI-wiecznego historyka, Johannesa Magnusa, który w pracy Historia de omnibus Gothorum Sveonumque regibus (Dzieje wszystkich królów Gotów i Szwedów) listę władców Szwecji rozpoczął od wnuka biblijnego Noego, Magoga[1].

WEDŁUG PORTRETU WYKONANEGO PRZEZ DANIELA CHODOWIECKIEGO, RYTOWAŁ JAMES HOPWOOD. (KOLEKCJA LEONARDA CHODŹKI). GRAFIKA POCHODZI Z LAT 30-TYCH XIX WIEKU, WYKONANA W PARYŻU.

Daniel Mikołaj Chodowiecki (ur. 16 października 1726 w Gdańsku, zm. 7 lutego 1801 w Berlinie) – polsko-niemiecki malarz i rysownik.

Życiorys i pochodzenie

Urodził się w Gdańsku ze związku hugenotki, córki złotnika Daniela Ayrera, Marie Henriette, urodzonej w Szwajcarii, oraz Godfryda Chodowieckiego, wywodzącego się ze strony ojca od szlachty polskiej spod Gniezna[1]. Jego dziadek Christian Chodowiecki był kupcem i ze względu na interesy zdecydował się osiąść w Gdańsku, gdzie zajął się handlem zbożem. Początkowo zgodnie z rodzinną tradycją Daniel również wykonywał zawód kupca. W siedemnastym roku życia wysłano go na praktykę handlową do Berlina[2], gdzie spędził większość życia. Został tam dyrektorem Pruskiej Akademii Sztuki(niem.).

Pomimo mieszkania w Niemczech Chodowiecki czuł się po trosze Francuzem (ze względu na matkę, pochodzącej z hugenockiej rodziny), po trosze gdańszczaniniem i Polakiem[3]. Po rozbiorze Polski w 1772 roku napisał do hrabiny Solms-Laubach:

Z ojca jestem Polakiem, potomkiem dzielnego narodu, który wkrótce przestanie istnieć.

Natomiast w liście do Józefa Łęskiego napisał z kolei:

Za zaszczyt sobie poczytuję być prawdziwym Polakiem, chociaż jako pierwszy z Chodowieckich w Niemczech osiadłem[1][4].

Część swojej twórczości poświęcił Polsce oraz polskim tematom historycznym. Najbardziej znany w Polsce jest cykl jego 108 rysunków powstałych w roku 1773 podczas dwumiesięcznego pobytu u matki w Gdańsku[3]; z kolei nieznane szerzej pozostają 2 kalendarzyki wydane w Berlinie - pierwszy z nich, z 1796, przedstawia polskie postacie i wydarzenia historyczne (Piast i Rzepicha, sejm piotrkowski, Kopernik, Władysław IV, Sobieski z ces. Leopoldem, August II, Stanisław Leszczyński, Stanisław August, Kościuszko, gen. Madaliński), mapę Polski Sotzmanna i Warszawy Heunnequina, drugi, z 1797 - sceny z życia Stanisława Leszczyńskiego wraz z typami polskiej szlachty, mieszczaństwa, chłopstwa oraz polskiego wojska. Był też autorem obrazu Konstytucja 3 maja[5].

Daniel miał brata Jana Sereniusza, ministra braci czeskich.

Twórczość

Exlibris Daniela Chodowieckiego

W latach pięćdziesiątych XVIII wieku poświęcił się malarstwu, następnie zainteresował się akwafortą i z czasem stał się wziętym ilustratorem książek. Swymi dziełami zwrócił uwagę berlińskiej Akademii Umiejętności, która zleciła mu wykonanie ilustracji do wydawanego przez siebie kalendarza. Od tego czasu zaczął otrzymywać liczne zamówienia. Jeden z poetów, którego tomik ozdobiły grafiki Chodowieckiego, napisał, że „gdyby Chodowieckiego nie było – cały szereg książek nie znalazłby czytelnika”[1]. Z jego licznych obrazów zachowało się tylko 30 (w tym 2 znajdujące się w gdańskim Muzeum Narodowym). Stworzył prawie 4 tys. rysunków oraz ponad 2 tysiące sztychów (rycin), wykonanych przeważnie techniką akwaforty oraz wiele scen rodzajowych z życia mieszczaństwa – zwykle w technice tuszu i piórka.

Wydany w 1774 traktat Das Elementarwerks autorstwa Johannesa Basedowa, za sprawą swojej formy i treści odmienił oblicze osiemnastowiecznej edukacji. Czterotomowe dzieło ilustrowane przez Daniela Chodowieckiego zawierało całokształt ówczesnej wiedzy o świecie ujętej w sposób przystępny dla młodych odbiorców[6].