ISFAHAN MIASTO POLSKICH DZIECI

Redaktorki: Irena Beaupre-Stankiewicz

Danuta Waszczuk-Kamieniecka Jadwiga Lewicka-Howelis

KOŁO WYCHOWANKÓW SZKÓŁ POLSKICH ISFAHAN I LIBAN

ASVZIAIION Of JOKMI.R PUPII.S OF POLISII SCHOOLS, ISFAHAN A LEBANON

LONDYN 1987

SPIS RZECZY:

Dedykacj a................................................................................ iii

Spis rzeczy .............................................................................. vii

Spis ilustracji, zdjęć i map .......................................................... ix

Powrót do Isfahanu Stanisław Baliński ....................... xiii

Wstęp Redaktorki xv

CZĘSC PIERWSZA: DROGI DO ISFAHANU

1 Prolog H. Szydłowska-Miętkowska .......... 3

Nasze drogi do Isfahanu:

2 Przez tajgę J. Waluszewska-Dukszta .............. 19

3 Przez Kazachstan A. Lewieka

J. Lewicka-Howells ..................... 36

4 Przez Karkin Batasz A. Jarmulska-Rymaszewska .......... 47

5 Przez pustynię i morze I. Beaupre-Stankiewicz ................ 55

6 Przez Meszhed Z. Litewska............................... 59

7 Raporty pułkownika Rossa A. Ross, płk.............................. 62

CZĘŚĆ DRUGA: PERSKI ISFAHAN

8 Perski Isfahan

J. Lewicka-Howells

D. Waszczuk-Kamieniecka

83

CZĘŚĆ TRZECIA: ISFAHAN MIASTO POLSKICH DZIECI

9 Geneza i dzieje polskiego D. Waszczuk-Kamieniecka

Isfahanu S. Kowałska-Jasik ...,................... 113

10 Zakłady Praca zbiorowa........................... 128

11 Szkolnictwo E. Wenserska-Krajewska.............. 181

12 Powrót do szkoły D. Misiak-Karpow ...................... 209

13 Pierwsza i ostatnia duża

matura I. Beaupre-Stankiewicz................ 211

14 Sylwetki Praca zbiorowa ........................... 217

15 Służba Zdrowia A. Jarmulska-Rymaszewska .......... 225

16 Wspomnienie ze Szpitala

Ormiańskiego I. Beaupre-Stankiewicz ................ 236

17 Kościół I. Juchniewicz-Godyń .................. 238

18 Sodalicja Mariańska J. Jasionowicz-Makulska i

E. Pawlicka-Frankowska.............. 246

19 Harcerstwo A. Jarmulska-Rymaszewska .......... 249

20 Po/a lekcjami I. Juchniewicz-Godyń .................. 268

Wycieczka do Persepolis I. Beaupre-Stankiewicz ................ 282

21 Sport J. Zimmermann .......................... 292

22 My i Oni Praca zbiorowa ........................... 299

23 Migawki Praca zbiorowa ........................... 309

CZĘŚĆ CZWARTA: NA DALSZĄ WĘDRÓWKĘ

24 Ahwaz E. Wenserska-Krajewska.............. 337

25 Pamiętnik podróży I. Beaupre-Stankiewicz ................ 343

26 Koleją przez Aleppo A. Sikorska-Fighiera.................... 352

CZĘSC PIĄTA: LIBAN

27 Zarys geograficzno-

historyczny Libanu D. Waszczuk-Kamieniecka........... 357

28 Nowa rzeczywistość J. Wałuszewska-Dukszta .............. 368

29 Isfahański Zouk I. Juchniewicz-Godyń.................. 384

30 Internat w Zouku H. Myszak-Babińska,

1946 - 1949 D. Myszak-Binek

A. Sikorska-Fighiera.................... 404

31 Sport J. Zimmermann.......................... 410

32 Harcerstwo B. Stankiewicz-Kowalewska ,.,.,..... 414

33 Polscy studenci w Bejrucie W. Netter.................................. 430

34 Isfahanki na Uniwersytecie Irena Beaupre-Stankiewicz ........... 438

Helena Szydlowska-Miętkowska ..... 447

Helena Czyż-Clayton ..........,..,..... 450

CZĘSC SZÓSTA: EPILOG

35 Emigracja Redaktorki ................................ 454

36 Koło Wychowanków Szkół

Polskich Isfahan M. Zimmermann ........................ 457

37 Powrót do miasta

polskich dzieci K. Skwarko-Tomaszyk ................. 461

DODATKI

Źródła................................................................................... 468

Listy nazwisk „Isfahańczyków55 opr. M. Zimmermann

i H. Biniewicz-Bauer ................... 471

Studenci polscy w Bejrucie opr. R. Jakubski ......................... 503

Lista podręczników szkolnych opr. E. Wenserska-Krajewska ....... 512

Indeks miejsc .......................................................................... 517

Indeks nazwisk w tekście ........................................................... 522

Lista osób, które pomogły finansowo w wydaniu tej książki ............. 533

1. SPIS WYKAZÓW

Tabela I. Drugi rzut ewakuacji z ZSRR. Tabela przyjazdu

statków i liczby Polaków ...................................................... 71

Tabela II. Organizacja i obowiązki polskiej Delegatury

Cywilnej w Persji ............................................................... 75

Wykaz ludności polskiej w Isfahanie 1942 - 1945 ...................... 117

2. SPIS MAP I PLANÓW

Szlaki zesłańców — przez Rosję na Środkowy Wschód .............. 2

Ośrodki polskich jednostek wojskowych na południu

azj atyckiego ZSRR............................................................. 13

Planlsfahanu 1942-1945 .................................................... 112

Ahwaz — obóz przejściowy. (Na podstawie planu z kroniki

obozowej)......................................................................... 336

Polskie ośrodki w Libanie.................................................... 356

Zouk Mikael — plan. (Na podstawie planu narysowanego

w 1946 przez Jacka Zimmermanna) .....................,................. 385

3. SPIS DOKUMENTÓW

„Ku pamięci55 — wierszyki dzieci w pamiętniku Edka Bliskiego ... 5

Książeczka pracy z Rosj i. (Natalii Jarniulskiej) ............,.,......... 48

Sprawozdanie kapitana Jedziniaka w sprawie sierocińca

w Karkin Batasz........................,.............................,.......... 50

Rozkaz kapitana Gałyńskiego dotyczący organizacji sierocińca

w Karkin Batasz........................................................,,....... 51

Pamiątkowa legitymacja...................................................... 328

Karta studencka................................................................. 435

Legitymacja Bratniej Pomocy Studentów polskich w Bejrucie ..... 449

4. SPIS CZARNO-BIAŁYCH FOTOGRAFII

Zesł ańcy........................................................................... 10

Posiłek z racji wojskowych................................-.................. 15

Polski cmentarz w Pahlevi, czwarte pole ................................. 18

Komisja polsko-brytyjska nad brzegiem Morza Kaspijskiego ...... 70

Maj dan Szacha .................................................................. 93

Główna ulica Isfahanu — Czahar Bagh................................... 101

Przy grobie Teodora Miranowicza, posła polskiego z XVI wieku

na cmentarzu koło Dżulfy .................................................... 106

„Setka Ojca Św.55 dziewczynki z zakładu Nr 2 u SS. szarytek ...... 114

„Setka Ojca Sw.55 chłopcy z zakładu Nr 3 u OO. salezjanów ....... 115

Pożegnanie kierownika Dymowskiego .................................... 118

Wizyta gen. Tokarzewskiego na Szóstce, styczeń 1943 ............... 121

Przez pustynię Iraku — chłopcy z Isfahanu jadą do szkoły morskiej

w Anglii ........................................................................... 125

Dzieci z Jedynki z główkami ogolonymi po przyjeździe

z Rosji ............................................................................. 130

Pierwszy personel Jedynki.................................................... 133

Zakład Nr 3 OO. salezjanów ................................................ 139

Chłopcy i personel z Czwórki ............................................... 140

Dziewczynki i personel z Piątki ............................................. 142

W biurze Delegatury ........................................................... 145

Gimnazjum w Dziewiątce .................................................... 147

Pracownice szwalni na Dwudziestce ....................................... 150

Typowa uliczka na Dżulfie ................................................... 158

Wizyta prof. Stanisława Kościałkowskiego i dr Franciszka

Machalskiego w zakładzie Nr 8 ............................................. 160

Zakład Nr 7 na Dżulfie, personel i dzieci przed wyjazdem

do Afryki.......................................................................... 163

Dziewczynki obierają ziemniaki ............................................ 165

Junaczki w zakładzie Nr 6.................................................... 166

Świetlica gimnazjum w Dwójce ............................................. 169

Uczennice Trójki — gimnazjum krawieckiego na Dżulfie ........... 173

Zakład Nr 11, sanatorium — dzieci z ks. Tomasikiem

i kierownikiem Dymowskim................................................. 174

Zakład Nr 12 — szkoła powszechna dla dziewcząt .................... 176

Ogród Piętnastki....................................................,........... 177

„Plutonowy57 Przemek Stojakowski........................................ 178

ZakładNr 15 - apel............................................,............. 180

Dywaniarki przy pracy.........................................,.............. 187

Klasa Ula z nauczycielami i wychowawczyniami....................... 195

Czwarta klasa gimnazjalna................................................... 198

Najstarsza klasa z profesorami.............................................. 199

Wystawa prac szkolnych, kierownik Mańcewicz z uczennicami

i uczniami z Dwójki i Trójki, 1943......................................... 202

Klasa Ilb z nauczycielami..................................................... 203

Defilada młodzieży na Jedynce ............................................. 207

Maturzystki, 1945 ....,.......................................................... 216

Pani dyrektor, Maria Krzyżanowska...................................... 218

Jan Krzewiński.................................................................. 222

Pierwsze siostry i lekarze w Isfahanie..................................... 227

Personel sanatorium........................................................... 228

Dzieci po pierwszej Komunii św. przed kaplicą SS szarytek ........ 239

Procesja w Dzień Zaduszny na cmentarz ormiański za Dżulfą ..... 241

Tablica pamiątkowa w kaplicy Sióstr szarytek .......................... 242

Tablica pamiątkowa w kościele na Dżulfie............................... 243

Kościół ormiański na Dżulfie, przed ołtarzem ks. Michał

Wilniewczyc i biskup Akhbar................................................ 244

Arcybiskup J. Gawlina odprawia mszę świętą .......................... 245

Zebranie sodalicii w zakładzie Nr 2 ....................................... 246

Przedstawienie „Fabiola55 ..................................................... Z40

Kurs dla drużynowych na Jedynce, wrzesień 1943 r................... 250

Zastęp i. drużyny im. Marii Curie-Skłodowskiej w Dziewiątce ..... 253

Święcone hufca w Dwójce, 1944 ............................................ 256

Gromada zuchów w Dziewiątce............................................. 261

Harcerze przy pracy na obozie w Piętnastce ............................. 267

Najmłodsze dzieci idę witać Szacha........................................ 272

Akademia w Dwudziestce po śmierci gen. Sikorskiego .............. 275

Wycieczka na Kuh-Sofe, prowadzi inż. S. Mierzejewski ............. 280

Persepolis, widok ogólny ..................................................... 284

Skrzydlate byki asyryjskie .................................................... 285

Wejście do sali tronowej...................................................... 287

Wycieczka rowerowa .......................................................... 292

Zawody pływackie, 1943 ...................................................... 294

Drużyny siatkówki.............................................................. 297

Przed pałacem księcia Ismaila............................................... 306

Na obiedzie u p. Rokniego we dworze Koszul .......................... 308

Gen. Władysław Anders...................................................... 333

Orzeł Biały, detal dywanu na okładce .................................... 334

Nad brzegiem Eufratu ......................................................... 342

Isfahańczycy przed domem PCK w Bagdadzie.......................... 348

W pociągu do Libanu.......................................................... 353

Typowy widok gór libańskich................................................ 357

Posag Matki Boskiej Libańskiej w Harrissie ............................ 376

Centrum Bejrutu — Place des Canons.................................... 378

Widok Zouku z tarasu gimnazjum ...................................,..... 388

Zespół taneczny gimnazjum w Zouku.................................... 389

Pierwsza matura w Zouku, czerwiec 1946. Obiad z lampka wina 392

Dużamatura, 1947 ........,.................,..........................,,...... 394

Małamatura, 1947............................................................. 395

Wycieczka na tle ruin Palmyry............................................. 398

Przy karawanie wielbłądów.................................................. 400

W zamku Krzyżowców w Trypolis.................................,....... 402

Pani Wanda Ustrzycka ze swoimi wychowankami u wejścia

do Internatu ...................................................................... 405

Psia Rzeka - Nahr-eł-Kelb.................................................. 408

Drużyna siatkówki w Zouku ................................................. 410

Drużyna piłki nożnej przed meczem ...................................... 412

Wyprawa na narty do Feraiji, 1948 ........................................ 413

Cedry libańskie.................................................................. 419

Obóz harcerski w Btekhnay.................................................. 420

Ostatni obchód dnia św. Jerzego w Libanie, 1950 ..................... 426

Ostatni obchód dnia św. Jerzego w Libanie, 1950 ..................... 427

Zabawa Bratniaka na kolonii studenckiej w Baabdadzie ............ 437

AUB - Główny budynek.................................................... 439

Uniwersytet francuski w Bejrucie .......................................... 442

Profesor Kościałkowski ze studentkami polonistyki................... 447

Oczepiny w szkole pielęgniarskiej AUB.................................. 451

Zjazd w Manchester, 1984 ................................................... 460

SPIS ILUSTRACJI

Meczet Szacha .................................................................... X1V

Zaułek za meczetem Szacha ................................................. 82

Z Teheranu biej/ł poprzez rozległa skalistą wyżynę zakurzony

ulak..............'.................................................................. 84

Meczet Dżome - najstarszy w Isfahanie................................. 90

„Stalaktyty^ iwanu meczetu Lutfullah .................................... 96

Minaret meczetu Matki Szacha ............................................. 102

Most Trzydziestu-Trzech Łuków ........................................... 103

Most Szachrestan ............................................................... 104

Isfahan po persku ............................................................... 110

Jeden z „nieśmiertelnych w Persepolis .................................. 288

Dostawca...........................................................-......-....... 324

Sześć kolumn świątyni Jowisza w Baalbeku............................. 367

Cedr — godło Libanu......................................................... 383

Palmyra — wczoraj i dziś..................................................... 399

6. SPIS FOTOGRAFII I SZKICÓW, KOLOROWA WKŁADKA. Meczet Matki Szacha, Czahar Bagh (fot. K. Skwarko-Tomaszyk,

1966)...............................................................................

Most Chadżu (fot. K. Skwarko-Tomaszyk, 1966) ..................

Wejście do meczetu Lutfullah (fot. A. Wasung, 1970) ......,......

Bazar Królewski (fot. A, Wasung, 1970) .................,,.„...„,.,......

Sklep z wyrobami mosiężnymi (fot. A. Wasung, 1970)................

Majdan Szacha (fot. A, Wasung, 1970)...................................

Widok na Katedrę Ormiańską z Małej Ósemki. (Akwarela.

Helena Waszczuk, 1945) ..,...................................................

Fragment Ósemki. (Akwarela, Helena Wraszczuk, 1945) ............

Kościół ormiański na Dżulfie. (Akwarela, Jadwiga Lewieka,

1944)...............................................................................

Dywan z rajskimi ptakami utkany przez uczennice szkoły

dywaniarskiej w Isfahanie w 1944 (fot. P. Howells, 1987) ...........

Dywan modlitewny utkany przez uczennice szkoły dywaniarskiej w Isfahanie w 1944 (fot. P. Howells, 1987)..............................

OKŁADKA

Dywan z białym orłem utkany przez uczennice szkoły dywaniarskiej w Isfahanie w 1944 (fot. P. Howells, 1987)

stan -bdb lekkie przygięcia rogów okładki

14x21,5x3 cm