HISTORIA WYCHOWANIA W STAROŻYTNOŚCI

Henri-Irenee Marrou

Wydawnictwo: PIW, 1969
Oprawa: twarda płócienna z obwolutą
Stron: 658
Stan: bardzo dobry

Autor, profesor paryskiej Sorbony, zajmuje się od lat kulturą antyczną w bardzo szerokim rozumieniu tego słowa i obejmuje w swoich studiach nie tylko rozległy chronologicznie okres, ale i różne przejawy kultury: filozofię, historię, pedagogikę, muzykę i inne. Książka niniejsza jest znakomitą syntezą poświęconą sprawom kształcenia i wychowywania w całej starożytności aż do początków epoki średniowiecza.

Autor omawia różne typy i systemy wychowawcze oraz ich wyniki w kulturze danego społeczeństwa, ukazuje egipską cywilizację skrybów, wszechstronność i harmonię wychowania greckiego, powiązanego ze szkołami filozoficznymi, zwłaszcza w Atenach, odmienności wychowania rzymskiego i stosunek barbarzyńskich zdobywców Rzymu do ginącej cywilizacji. Obraz przedstawiony przez wybitnego francuskiego historyka wychowania jest szeroki, barwny, sugestywny, do czego przyczynia się wielkie emocjonalne zaangażowanie autora w omawiane problemy.

SPIS TREŚCI:

Spis ilustracji

Przedmowa do szóstego wydania

Przedmowa

Wychowanie antyczne a wychowanie nowoczesne. — Przebieg ewolucji antycznego systemu wychowania. — Od szlachetnego wojownika do „skryby" (pisarza). — Skryba — człowiek, który posiadł sztukę pisma — na starożytnym Wschodzie. — Wychowanie wschodniego skryby. — Skrybowie minojscy i mykeńscy.

Część pierwsza
POCZĄTKI WYCHOWANIA KLASYCZNEGO. OD HOMERA DO ISOKRATESA

I. WYCHOWANIE W EPOCE HOMERA
Historyczne zrozumienie Homera. — Homeryckie „rycerstwo". — Kultura rycerska. — Chiron i Fojniks. — Przeżytki epoki heroicznej. — Homer wychowawcą Grecji. — Etyka homerycka. — Naśladowanie herosa.

II. WYCHOWANIE SPARTAŃSKIE
Archaiczna kultura Sparty. — Kultura wojskowa i obywatelska. — Wychowanie sportowe. — Wychowanie muzyczne. — Wielkie odstępstwo. — Wychowanie państwowe. — Wychowanie przedwojskowe. — Moralność totalitarna. — Wychowanie dziewcząt. — Ułuda spartańska. — Utracone złudzenia.

III. ROLA PEDERASTII W DZIELE WYCHOWANIA
Miłość grecka. Koleżeństwo wojskowe. — Pederastyczna moralność. — Miłość męska jako metoda wychowawcza. — Szlachetne wychowanie w VI wieku. — Przeżytki archaicznego wychowania. Stosunek mistrza i ucznia. — Safo—wychowawczyni.

IV. PIERWOTNE WYCHOWANIE ATEŃSKIE
Atmosfera nie jest już wojskowa. — Demokratyzacja arystokratycznej tradycji. — Pojawienie się szkoły. — Wychowanie fizyczne. — Wychowanie muzyczne. — Wychowanie przez poezję. — Wychowanie literackie. — Kalokagathia jako ideał.

V. NOWATORSKI WKŁAD WCZESNEJ SOFISTYKI
Pierwsze szkoły lekarskie. — Pierwsze szkoły filozoficzne. — Nowy ideał polityczny. — Sofista jako wychowawca. — Rzemiosło nauczycielskie. — Technika polityczna. — Dialektyka. — Retoryka. — Kultura ogólna. — Humanizm sofistów. — Reakcja sokratyczna. — Rozwój umysłowy przeciwko sportowi.

VI. MISTRZOWIE TRADYCJI KLASYCZNEJ: 1. PLATON
„Mali sokratejczycy". — Przebieg życia Platona i jego ideał polityczny. — Poszukiwanie prawdy. — Organizacja Akademii. — Utopia i spojrzenie w przyszłość. — Tradycyjne wychowanie podstawowe. — Znaczenie „matematyk". — Cykl nauk filozoficznych. — Wielkość i osamotnienie filozofa.

VII. MISTRZOWIE TRADYCJI KLASYCZNEJ: 2. ISOKRATES
Przebieg życia Isokratesa. — Nauczanie średnie. — Nauka wymowy. — Wartość takiego nauczania. — Humanizm Isokratesa. — Isokrates przeciwnikiem Platona. — Zmysł wysubtelniony i zmysł geometryczny. — Dwa filary świątyni.

Część druga
OBRAZ WYCHOWANIA KLASYCZNEGO W OKRESIE HELLENISTYCZNYM

I. CYWILIZACJA PAJDEI
Stan zagadnienia. — Wychowanie w ośrodku cywilizacji hellenistycznej. — Religia kultury.II. ZAKŁADY WYCHOWAWCZE
Szkoła publiczna. — Wychowanie jest sprawą „municypalności". — Efebia attycka. — Ewolucja efebii w epoce hellenistycznej. — Efebia poza Atenami. — Urzędy w efebiach. — Szkoły państwowe nie istnieją. — Fundacje szkolne. — Szkoły prywatne. — Liturgia i fundacje na utrzymanie tych szkół. — Igrzyska i uroczystości. Urzędowe uznania.

III. WYCHOWANIE FIZYCZNE
Wychowanie fizyczne i sport. — Wyścigi piesze. — Skok na odległość. — Rzut dyskiem. — Rzut oszczepem. — Zapasy. — Pięściarstwo (boks). — Pankration. — Nauczanie gimnastyki. — Ćwiczenia dla wyrobienia gibkości ciała. — Dbałość o ciało. — Gymnasjony i palestra. — Schyłek gimnastyki.

IV. WYCHOWANIE ARTYSTYCZNE
Rysunki. — Muzyka instrumentalna: lira. — Śpiew do wtóru i śpiew chóralny. — Pląsy. — Rola muzyki w kulturze i wychowaniu.

V. SZKOŁA PODSTAWOWA
Nie ma przedszkola. — Nadzorca, czyli pedagog. — Rozpowszechnienie się szkoły podstawowej. — Pomieszczenia szkolne. — Stan nauczycielski. — Szkoła i wychowanie. — Rozkład zajęć szkolnych. — Kalendarz szkolny.

VI. NAUCZANIE PODSTAWOWE
Czytanie. — Alfabet. — Zgłoski. — Słowa. — Teksty i antologie. — Recytacja. — Książki, zeszyty i tabliczki. — Pisanie. — Rachunki. — Pedagogia doraźna i brutalna.

VII. ŚREDNIE STUDIA LITERACKIE
Klasycy. — Homer. — Inni klasycy. — Naukowa filologia i nauczanie. — Plan i metoda studiów nad autorami. — Czytanie głośne i deklamacja. — Objaśnianie tekstu. — Moralna doniosłość tej nauki. — Gramatyka jako wiedza. — Praktyczne ćwiczenia stylistyczne.

VIII. NAUKI ŚCISŁE
Nauczanie „matematyk1'. — Ideał enkyklios pajdeja. — Geometria. — Arytmetyka. — Muzyka. — Astronomia. — Załamanie się nauk ścisłych. — Aratos i literackie studia astronomiczne.

IX. NAUCZANIE WYŻSZE. 1. FORMY POMNIEJSZE
Ogólne wykształcenie efeba. — Musejon i przekazywanie wyższej wiedzy. — Brak prawdziwego nauczania technicznego. — Nauczanie medycyny.

X. NAUCZANIE WYŻSZE. 2. RETORYKA
Nauka królewska: retoryka. — Praktyka retoryki.

XI. NAUCZANIE WYŻSZE. 3. FILOZOFIA
Zwrot ku filozofii. — Nauczanie filozofii. — Zatargi między filozofami a retorami. — Geografia historyczna szkół hellenistycznych.

ZAKOŃCZENIE. KLASYCZNY HUMANIZM
Dzieje i ocena. — Dorosły przeciwko dziecku. — Człowiek dojrzały. — Przewaga pierwiastka moralnego. — Pełny człowiek. — Człowiek przeciwstawiony technikowi. — Humanizm literacki, lecz nie z dziedziny nauk ścisłych. — Wartość tradycji. — „Niezróżnicowana wielowartościowość". — Poza granicami humanizmu.

Część trzecia
RZYM I WYCHOWANIE KLASYCZNE

I. ANTYCZNE WYCHOWANIE RZYMSKIE
Samodzielność Rzymian. — Naród wieśniaczy. — Wychowanie chłopskie. — Mos maiorum. — Wychowanie domowe. — Nauka życia politycznego. — Rzymska moralność. — Ideał rodziny. — Rzymska pietas. — Wieśniacze cnoty. — Wychowanie fizyczne. — Zawód gospodarza wiejskiego.

II. RZYM PRZEJMUJE WYCHOWANIE GRECKIE
Cywilizacja rzymska a cywilizacja hellenistyczna. — Stopniowe nawarstwianie się wpływów greckich. — Wychowanie greckie w Rzymie. — Dostosowanie do ducha łacińskiego. — Opory przeciw atletyce. — Narodziny szkół łacińskich. — Szkoły podstawowe. — Nauczanie średnie. — Nauczanie wyższe: retorowie łacińscy. — Dzieło Cycerona. — Filozofia pozostaje mimo wszystko grecka. — To samo odnosi się do nauk ścisłych. — Rzymska medycyna.

III. ZAGADNIENIE JĘZYKÓW: GRECZYZNA i ŁACINA
Świat rzymski jest dwujęzyczny. — Niewielu Greków uczy się po łacinie. — Język grecki w Rzymie. — „Greckość" Cycerona. — Odpływ greczyzny. — Metoda bezpośrednia. — Dwujęzyczne podręczniki szkolne.

IV. SZKOŁY RZYMSKIE. 1. NAUCZANIE PODSTAWOWE
Wychowanie domowe. — Wychowanie niewolników. — Szkoła ..podstawowa". — Nauczanie na stopniu podstawowym. — Surowość i ludzkość.

V. SZKOŁY RZYMSKIE. 2. NAUCZANIE ŚREDNIE
Szkoła gramatyka. — Gramatyka łacińska. — Klasycy. — Objaśnianie pisarzy. — Wiedza raczej literacka. — Wiedza raczej nienaukowa. — Ćwiczenia stylistyczne.

VI. SZKOŁY RZYMSKIE. 3. NAUCZANIE WYŻSZE
Retor. — Retoryka jest wyłącznie grecka. — Sprostytuowana kapłanka. — Podwójny uwodziciel. — Literatura i palestra. — Nauczanie prawa.

VII. WYCHOWAWCZE DZIEŁO RZYMU
Wielkość Rzymu. — Rzym szerzy cywilizację. — Polityka romanizacji. — Granice romanizacji. — Rozmieszczenie szkół.

VIII. PAŃSTWO RZYMSKIE I WYCHOWANIE
Collegia iuvenum. — Polityka szkolna. — Ulgi podatkowe. — Katedry utrzymywane przez państwo. — Stypendia żywnościowe. — Cesarz jako „dobroczyńca". — Szkoły miejskie (municypalne). — Nauczanie prywatne utrzymuje się jednak nadal. — Sposób dobierania nauczycieli. — Interwencje cesarskie. — Uniwersytet w Konstantynopolu. — Zaszczyty przyznawane profesorom. — Powaga, jaką kultura klasyczna cieszy się w późniejszym okresie Cesarstwa. — Szkoły i dobór urzędników. — Nauczanie stenografii.

IX. CHRZEŚCIJAŃSTWO I WYCHOWANIE KLASYCZNE
Wychowanie religijne. — Chrystianizm — religia „uczona". — Szkoła rabinacka. — Szkoły chrześcijańskie w krajach barbarzyńskich. — Chrystianizm i klasycyzm. — Niechęć chrześcijaństwa do kultury klasycznej. — Chrześcijaństwo przejmuje szkołę klasyczną. — Działalność chrześcijan w klasycznym nauczaniu. — Ustawa szkolna Juliana Apostaty. — Chrześcijaństwo nie wywierało wpływu na szkołę. — Wyższe szkoły teologiczne. — W III wieku w Rzymie i w Aleksandrii. — Zanik tych szkół.

X. POJAWIENIE SIĘ CHRZEŚCIJAŃSKICH SZKÓŁ TYPU ŚREDNIOWIECZNEGO
Szkoła monastyczna na Wschodzie. — Słabe promieniowanie szkoły tego typu. — Szkoła klasztorna na zachodzie Europy. — Szkoła biskupia. — Szkoła parafialna. — Zaczątki szkół średniowiecznych.

ZAKOŃCZENIE. KONIEC SZKOŁY ANTYCZNEJ
Wychowanie bizantyńskie. — Irlandzka szkoła monastyczna. — Najazdy unicestwiły szkołę antyczną. — Wyjątkiem jest Afryka. — A przede wszystkim w Italii. — Najazd Longobardów. — Zapowiedzi karolińskiego odrodzenia.

Przypisy uzupełniające
Wykaz skrótów
Indeks imienny
Indeks rzeczowy

 

ZAPRASZAM DO ZAPOZNANIA SIĘ Z NASZĄ OFERTĄ OBEJMUJĄCĄ KSIĄŻKI Z CYKLU WYDAWNICZEGO

- CERAM -