Grodzieńszczyzna i Podlasie w XV-XVI wieku w Wielkim Księstwie Litewskim (wieloksiążęce puszcze i włości, eksploatacja, pożary)

Józef Śliwiński

Centrum Badań Europy Wschodniej Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie

Olsztyn 2010

ISBN: 978-83-61605-32-4

liczba stron: 269 + mapy i il.

Oprawa miękka

.

Spis treści

.

Wstęp

Stan badań i źródła

Metryka Litewska

Zarys dziejów Metryki Litewskiej

Rozdział I. Puszcze na pograniczu Litwy, Mazowsza i państwa krzyżackiego (do XV w.)

1. Włączenie księstwa grodzieńskiego i ziemi drohickiej w obręb Wielkiego Księstwa Litewskiego. Rola polilyczno-militarna Grodna
2. Sprawa przynależności państwowej pojaćwięskiego Rajgrodu w XIV-XV w. w świetle literatury. Fałszerstwo dokumentu z 1358 r
3. Wyodrębnianie się puszczy przynależnej do Grodna i jej rozwój terytorialny (do 1398 r,)
4. Dalsze zwiększenie obszaru Puszczy Grodzieńskiej do 1422 r. Zawładnięcie przez WKL okręgami goniądzkim oraz rajgrodzkim .

Rozdział II. Najstarsze podziały wielkoksiążęcych puszcz na Podlasiu i Grodzieńszczyźnie

1. Podlasie i Grodzieńszczyzna jako jednostki administracyjno-geograficzne
2. Zarys podziałów puszczańskich
3. Funkcje gospodarcze puszcz. Uroczyska, ostępy i wchody (wjazdy, wstępy)

Rozdział III. Łowiectwo w Wielkim Księstwie Litewskim

1. Zwierzyna łowna.
2. Rejony łowów.
3. Krzyżackie przywileje wolnego polowania dla Władysława Jagiełły i Witolda w puszczach pogranicznych WKL i Zakonu Krzyżackiego w latach 1398-1420
4. Polowania Władysława Jagiełły na pograniczu lilewsko-krzyżackim (pruskim), m.in. w Puszczy Grodzieńskiej
5. Myślistwo za Zygmunta Augusta

Rozdział IV. Eksploatacja drzewostanu (drewno, smolarstwo, bartnictwo)

1. Trzebież puszcz wielkoksiążęcych
2. Hospodarscy „sprawcy towarów leśnych" za Zygmunta Augusta
3. Leśniczowie wielkoksiążęcy
4. Handel drewnem i jego spław w XVI w
5. Smolarstwo
6. Bartnictwo

Rozdział V. Wybrane zagadnienia z rozwoju osadnictwa

1. Geneza konfliktów o majętności w Wielkim Księstwie Litewskim w XV-XVI w. (w zarysie)
2. Włości hospodarskie w powiecie grodzieńskim (Dubno, Skidel i Żerosławka od XV w. do lat 30. XVI stulecia.

Uwagi wstępne

Kwestia nazewnictwa we włościach powiatu grodzieńskiego w XVI w.

Zmniejszanie się włości hospodarskich w Dubnie, Skidlu i Żerosławce od schyłku XV do lat 30. XVI w.

3. Kunicznicy i daniny kuniczne

Problemy terminologiczne: kunicznicy - kunica

Kunicznicy i daniny w naturze w XV stuleciu

Kunicznicy i daniny kuniczne w pieniądzu w XVI w

Wyroby ze skórek kunich i ich znaczenie handlowo-polityczne

Rozdział VI. Z dziejów pożarów i pogorzelców w Wielkim Księstwie Litewskim w XVI w.

1. Pożary miejscowości

Uwagi wstępne

Pożogi dworów, zamków, miast i wsi na Podlasiu i w powiecie grodzieńskim Pożary innych miejscowości .

Podpalenia jako metoda zaboru mienia lub zwalczania sąsiada

Przyczyny pożarów .

2, Skutki pożarów. Przepisy przeciwpożarowe

Upadek miejscowości. Ubóstwo mieszkańców.

Pomoc dla pogorzelców na Podlasiu i na Grodzieńszczyźnie

Pomoc dla pogorzelców w innych miejscowościach

Odnawianie przez hospodara spalonych w ogniu przywilejów na posiadanie dóbr

Legalizowanie posiadłości poprzez wyłudzanie dokumentów nadawczych

Sfałszowane przywileje nadawcze

Zabezpieczenia przed pożarem. Przepisy ogniowe

Ubezpieczenie majątku przed ewentualnym pożarem

.

Uwagi końcowe

Wykaz ważniejszych skrótów