Tytuł: Chanat Krymski i jego stosunki z Polską w XV i XVIII w.
Autor: Leszek Podhorodecki.
Wydawca: Wydawnictwo Książka i Wiedza, Warszawa 1987, wydanie I. 317 stron, zdjęcia, mapki we wklejkach, oprawa miękka lakierowana, format 14,5x20,5 cm.
Stan dobry - ogólne podniszczenie i zabrudzenia okładki oraz środka – poza tym stan OK.
Opis: Chanat Krymski (Qırım Hanlığı) – historyczne państwo feudalne na Półwyspie Krymskim, istniejące od XV do XVIII wieku, pod panowaniem tatarskich chanów. W XIII-XIV wieku tereny te znajdowały się w składzie mongolskiej Złotej Ordy, a chanat powstał w roku 1427 w wyniku jej rozpadu. Ostateczna konsolidacja państwa została dokonana w 1449, w wyniku ostatecznego utrwalenia władzy pierwszego chana – Hadżi Gireja. W 1475 przyjął zwierzchnictwo imperium osmańskiego w wyniku zajęcia przez Turków osmańskich południowego Krymu i wzięcia do niewoli Mengli I Gireja. Chanat odegrał ważną rolę w Europie Środkowo-Wschodniej, najeżdżając Rosję i Rzeczpospolitą, co było powodem wojen polsko-tureckich.
W latach 1648-1654 chan Islam III Girej poparł powstanie Chmielnickiego. Jednak widząc zbliżenie Kozaków z Carstwem Rosyjskim (Ugoda perejasławska 1654 r.) i chcąc utrzymać status quo na tym obszarze, zaczął je zwalczać. W wyniku wojny Turcji z Ligą Świętą w latach 1683-1699 stracił on Azow (definitywnie w 1739 roku, mimo dwóch wojen). Skutkiem przegranej przez Turcję wojny z Imperium Rosyjskim było uniezależnienie się państwa od Turcji, zagwarantowane w traktacie w Küczük Kajnardży w 1774. Od tej pory chanat stał się faktycznie rosyjskim protektoratem. W 1783 został anektowany przez Rosję i zamieniony w prowincję Nowa Rosja. Obecnie tereny te należą do Ukrainy (na zachód od Donu) i do Rosji (na wschód od wymienionej rzeki).
Do upadku Chanatu Krymskiego przyczyniła się też niedostateczna znajomość nowoczesnej sztuki wojennej. Jednak najważniejszym czynnikiem upadku Chanatu była słabość Rzeczypospolitej oraz Imperium Osmańskiego naruszająca równowagę sił we wschodniej Europie. Chanom Krymskim podlegały również niektóre z nogajskich ludów koczowniczych nad Morzem Czarnym, w okolicach Azowa oraz Mała Orda Nogajska i Czerkiesi.
Spis treści:
- Rozkład Złotej Ordy i początki Chanatu Krymskiego;
- Zwierzchnictwo Imperium Osmańskiego;
- Upadek Wielkiej Ordy;
- Państwo i społeczeństwo krymskie;
- Początek walki o spadek po państwie Batu-chana;
- Krym u szczytu potęgi;Przeciw Polakom i innym giaurom;
- Lata kryzysu;
- Z Kozaczyzną przeciw Polsce;
- Na ratunek Rzeczypospolitej;
- Znowu przeciw Rzeczypospolitej i jej sojusznikom;
- Zmierzch potęgi i znaczenia Chanatu;
- Koniec niepodległości;
- Tatarzy polsko-litewscy;
Podstawowa literatura;
Słownik ważniejszych postaci;
Chanowie krymscy z rodu Gerejów;
Chronologia.