H. CEGIELSKI SA, akcja zbiorowa na 5 akcji po 100 zł na 500 zł, Poznań 1929 r. Nominał: 500 złotych, kolor: czerwony, emisja: C

Znany producent maszyn rolniczych, a także parowozów i walców. Dziś także produkcja silników okrętowych. Nieduża akcja z ornamentem wokół, tekst w trzech językach. Założycielem spółki był Hipolit Cegielski.

Druk: Drukarnia Polska w Poznaniu.

Bardzo dobry stan zachowania. Talon i kupony + dodatkowe kupony.

Ciekawostka  jest wydruk pełnej nazwy spółki i siedziby w formie dziurkowania, po skosie całej akcji. Poza tym znak wodny - trójkąty.

Hipolit Cegielski przez czysty przypadek stał się handlowcem, a potem fabrykantem. Zmusiły go do tego władze pruskie, jak i również ówczesna sytuacja polityczna, a dokładniej mówiąc został pozbawiony prawa wykonywania zawodu nauczyciela gimnazjalnego, swego ukochanego zawodu (miał zresztą tytuł doktora filozofii). Po odbytej w Berlinie siedmiotygodniowej praktyce w firmie Ravene-Söhne, dotyczącej głównie handlu i marketingu, powrócił do Polski. Tu założył mały sklepik z artykułami żelaznymi. Na jego uruchomienie uzyskał pomoc finansową od kilku osób - Józefa Łukaszewicza - wybitnego historyka, kustosza i organizatora Biblioteki Raczyńskich, Jana Suchorzewskiego - ziemianina z Tarnowa pod Kostrzynem oraz Macieja Mielżyńskiego. Cegielski wynajął w 1846 r. lokal na Bazarze Poznańskim. Niespełna miesiąc później uruchomił sklep pod nazwą “Handel Żelaza", w którym, sprzedawał różne proste wyroby żelazne. Początki były bardzo trudne. Cegielski podejmował ryzykowne kroki w prowadzeniu sklepu, niemniej jednak po upływie dwóch lat dochody, jakie przynosił ten nieduży sklepik, były już na tyle wysokie, że naliczono mu wyższą stawkę podatkową niż innym handlowcom. Cegielski mógł liczyć tylko i wyłącznie na swoje własne siły. Jego rodzina uważała go za zbytniego ryzykanta. On jednak nie działał na oślep, był nade wszystko realistą. Ogromna pracowitość i zdecydowane przedsięwzięcia zaczęły wkrótce procentować. Ważkie wydarzenia polityczne miały czasem negatywny wpływ na jego działalność - w okresie Wiosny Ludów sprzedaż artykułow żelaznych zdecydowanie zmalała. Stało się to na skutek wydanego zakazu sprzedaży kos, gdyż władze pruskie obawiały się, że zostaną one użyte przez chłopów do obrony. Mimo wszelkich przeszkód interesy Cegielskiego szły jednak coraz lepiej. Asortyment sklepu był z dnia na dzień większy. W sklepie zaczęły pojawiać się także proste maszyny rolnicze. W 1849 lub w 1850 roku Cegielski otworzył zakłady naprawcze narzędzi rolniczych. Mieściły się one w innym miejscu, w wynajętym lokalu przy ul. Butelskiej (obecnie Woźna). Po niedługim czasie w warsztatach rozpoczęto produkcję maszyn rolniczych, na początku prostych, typu rodła, pługi, potem nawet wozów. Był to początek fabryki H. Cegielskiego. Natomiast fabryka w pełnym tego słowa znaczeniu powstała 1 lutego 1855 roku przy ul. Koziej 7. Cieszyła się ona już w krótkim czasie dobrą opinią. Największy zbyt był na proste narzędzia rolnicze. Byly one nie tylko łatwe w użyciu, ale również dostępne dla niezamożnych rolników ze względu na niską cenę. Znacznie mniejszy popyt był na maszyny skomplikowane i drogie. Nabywcami produktów Cegielskiego byli nie tylko rolnicy z Wielkiego Księstwa Poznańskiego, ale również ze Śląska, Prus Zachodnich, Galicji oraz Królestwa Polskiego. W październiku 1858 roku Cegielski nabył dwuhektarową parcelę, która znajdowała się za miastem. Rok później odbyło się otwarcie wielkiej i ozdobnej odlewni (lejarni). Pomoc finansową przy realizacji tego z kolei przedsięwzięcia otrzymał od polskich instytucji kredytowo - finansowych oraz osób prywatnych, w tym Macieja Mielżyńskiego.

Od 1860 roku zaczęto budować lokomobile parowe. Po raz pierwszy próbę możliwości technicznych przeprowadzono na ulicach Poznania 14 stycznia 1864 roku z wielkim powodzeniem. Od tego mniej więcej okresu wyroby H. Cegielskiego zaczęły pokazywać się na wystawach, zarówno krajowych jak i zagranicznych. Odgrywało to niemałą rolę w rozwoju fabryki.

W połowie XIX wieku fabrykę byłego nauczyciela zaliczano do największej i najlepszej przestrzennie i architektonicznie wśród zakładów przemysłowych w Poznaniu. Maszyny i narzędzia wychodzące z zakładów wzorowane były często na wyrobach angielskich, przodujących w owym okresie. Mogły zatem konkurować z wyrobami niemieckich producentów, gdyż w owym czasie konkurencją dla Cegielskiego były fabryki niemieckie znajdujące się na terenie Poznańskiego. Fabryka Cegielskiego zatrudniała 300 osób, natomiast w fabryce należącej do Niemca było zatrudnionych 70 robotników.

Od 1856 roku zaczęły powstawać sklepy i punkty dystrybucyjne, których często głównym przedmiotem obrotu były wyroby Cegielskiego. O wyjątkowej pozycji fabryki Cegielskigo zadecydował fakt, że był to jeden z pierwszych polskich zakładów przemysłowych w zaborze pruskim, który zdołał się przebić przez nimiecką konkurencję. Fabryka przez następne lata pełniła rolę "Reduty Ordona". Jednakze w dniu 30 listopada 1868 roku założyciel fabryki zmarł na zapalenie płuc. Po jego śmierci zarządzaniem fabryki zajął się przyjaciel rodziny, Władysław Bentkowski, który kierował ją przez 12 lat. Po nim kierownictwo przejął syn założyciela fabryki, Stefan Cegielski i prowadził firmę pod nazwą "Fabryka Machin i Urządzeń Rolniczych H. Cegielski w Poznaniu".

Za kierownictwa Stefana Cegielskiego fabryce zaczęło zagrażać bankructwo. Przyczyną tego nie był brak umiejętności właściciela w zarządzaniu zakładami, ale duża konkurencja za strony niemieckich przedsiębiorców. Ponadto zostały wprowadzone przepisy, które hamowały eksport do Królestwa Polskiego i Galicji. Niższe zyski uniemożliwiały inwestowanie w nowe projekty i pomysły.

Słabą sytuację fabryki chcieli wykorzystać przemysłowcy niemieccy. Kilkakrotnie proponowali S. Cegielskiemu odsprzedanie im fabryki. Ten jednak za każdym razem odrzucał propozycję.

Chcąc ratować dzieło ojca, za namową ks. Piotra Wawrzyniaka podjął decyzję przekształcenia fabryki w modne wówczas towarzystwo akcyjne. Wydaniem i rozprowadzaniem akcji zajął się zaprzyjaźniony Bank Związku Spółek Zarobkowych, którego współtwórcą (zał. 1885 r.) był sam Stefan Cegielski, a przez pewien okres sprawował nawet stanowisko prezesa rady nadzorczej.

Towarzystwo Akcyjne zostało założone 10 maja 1899 roku i przyjęło nazwę "H. Cegielski Towarzystwo Akcyjne w Poznaniu”. Jednym z głównych akcjonariuszy stał się Bank Związku Spółek Zarobkowych. Dla akcjonariuszy przeznaczono dywidendy w wysokości 4 %. Na czele zarządu stanął oczywiście Stefan Cegielski.

Jedna z pierwszych decyzji nowego zarządu dotyczyła przeniesienia fabryki z ul. Strzeleckiej na Główną. Realizacja tej decyzji odbyła się dopiero w 1911 roku. Wojna rosyjsko-japońska, która miała miejsce wówczas, spowodowała ponowne zamknięcie granic, co oznaczało ograniczenie eksportu do Królestwa Polskiego i Rosji. Wzrosły również ceny surowców i materiałów (jak dziś).

W 1910 roku wybuchł pożar w fabryce na ul Strzeleckiej. Z powodu złej sytuacji finansowej budowa nowej fabryki była przeprowadzana bardzo powoli, a nawet z przerwami. Ostatecznie zakończono ją na początku marca w 1913 roku.

Mimo ciągłego braku gotówki i wielkiej konkurencji Towarzystwo produkowało wyroby dobrej jakości. Niejedna konkurencyjna firma mogła pozazdrościć wysokiej jakości wyrobów.

W okresie I wojny światowej wojska niemieckie włączyły jeden ze swoich oddziałów w obręb rejonu fortecznego. Oznaczało to, że w przypadku inwazji rosyjskiej fabryka zostanie wysadzona w powietrze. Na szczęście zarząd w celu obrony fabryki zdobył zamówienia rządowe, fabryka stała się niezbędna dla wojska i tak zaczęła się produkcja wojskowa.

W latach powojennych Towarzystwo otrzymało kredyt od zaprzyjaźnionego Banku Związku Spółek Zarobkowych. Po podpisaniu porozumienia z grupą fabryk belgijskich (1922 r.) otrzymywano kredyty zagraniczne. W 1921 roku, gdy fabryka obchodziła 75 rocznicę powstania, po raz pierwszy pojawił się znak fabryczny. Składał się z trzech liter HCP w kole, co oznaczało po prostu Hipolit Cegielski - Poznań. Odtąd symbol ten można było zobaczyć na każdym wyrobie, który pochodził z fabryki Cegielskiego.

Tego samego roku po raz pierwszy z fabryki Cegielskiego wyjechały wagony towarowe, natomiast siedem lat później wyjechał z niej pierwszy wagon osobowy . Niedługo potem nawiązano długoterminową umowę z Ministerstwem Kolei na dostawę 1040 parowozów. Od tej pory produkcja parowozów stała się wizytówką firmy Cegielskiego.

10 grudnia 1927 roku zmieniono nazwę firmy z Towarzystwo Akcyjne na Spółka Akcyjna, a nowa nazwa brzmiała “H. Cegielski Spółka Akcyjna w Poznaniu”.

Podczas II wojny światowej fabrykę przejęli Niemcy, a jej produkcję skierowali na potrzeby wojska. Dotychczasowy znak fabryczny firmy został także zmieniony według wzorów niemieckich - na DWM (Deutsche Waffen und Munitionsfabriken). W rękach okupantów pozostała przez cały okres wojny. W 1945 roku po alianckich nalotach Niemcy opuścili zakłady i ewakuowali się na tereny Rzeszy.

Fabryka H. Cegielskiego po różnych przejściach, dwóch wojnach światowych, kryzysach gospodarczych i zmianie walut przetrwała do dnia dzisiejszego. Obecnie działa i funkcjonuje jako tako w Poznaniu. Znana jest przede wszystkim ze znakomitych kolejowych wagonów osobowych oraz silników okrętowych wielkiej mocy. Większość wagonów osobowych, w które wyposażona była nasza kolej, pochodzi właśnie z zakładów byłego doktora filozofii - Hipolita Cegielskiego.

Akcje, emisje, dywidendy, akcjonariusze

Firma H. Cegielskiego zaczęła emitować akcje od 1899 roku. Jak wcześniej zostało wspomniane, głównym akcjonariuszem był Bank Związku Spółek Zarobkowych. Kapitał zakładowy po pierwszej emisji akcji wynosił 1 200 000 marek. Najstarszą znaną nam akcją firmy Cegielskiego jest akcja IVIemisja na 2000 marek polskich, pochodzi ona z 1919 roku. Około 1923 roku wyemitowano IX emisję akcji po 10 000 marek polskich. X emisja dotyczyła akcji pojedynczych po 1 000 marek polskich i zbiorowych po 2 000 marek polskich. Wymiana waluty w Polsce z marek polskich na złote nastąpiła w 1924 roku. W 1925 roku rozpoczęto wymianę starych akcji markowych na złotowe, przy czym wartość pojedyńczej akcji wynosiła 50 złotych. Aby umożliwić wymianę akcji 1 000 markowych, emitowano także odcinki ułamkowe akcji o wartości 1 złotego. W 1928 roku podwyższono nominał akcji. Zaczęto emitować akcje po 100 złotych, w odcinkach po 1, 2 i 5 akcji. Emitowano również akcje imienne.

Literatura: -W. Radkiewicz - Dzieje zakładów H. Cegielski 1846-1960, PWN Poznań 1962;

B.Januszkiewicz, H.Wejchen-Kozielewska - 150 lat firmy H.Cegielski - Poznań SA, wydanie jubileuszowe zakładów w Poznaniu, 1996;

M. Bosacki -Podziemie w Cegielskim, Wyd. Fundacji Humaniora Poznań 1996;

E.Dabertowa, M. Lenartowski - Pomnik Poznańskiego Czerwca 1956, Poznań 1996;

K. Gromadka - Firma H. Cegielski - Poznań S.A. - artykuł w "Parkiecie" 1996