PROFI-LIBRIS MARCIN BADOCHA

tel. 609 733 659

na allegro od 2006 roku

ponad 20 000 udanych transakcji

ALFABET CZYLI KLUCZ DO DZIEJÓW LUDZKOŚCI

David Diringer

• Wydawnictwo: PIW, 1972
• Oprawa: twarda
• Stron: 578
• Stan: bardzo dobry

DAVID DIRINGER urodził się w 1900 r. Studiował w Wiedniu, Rzymie i Florencji, gdzie w 1934 r- został profesorem. Od 1948 r. wykłada epigrafikę semicką na uniwersytecie w Cambridge. W mieście tym powstało z jego inicjatywy Muzeum Alfabetu. Pierwsza jego książka: Iscrizioni antico-ebraiche palestinezi, ukazała się w 1934 r., w latach 1937—52 opublikował trzy książki o alfabecie, w latach późniejszych zaś takie pozycje, jak The Handproduced Book (1953), The llluminated Book (1958) i Writing (1962). Alfabet, wydany w 1948 r., traktuje o pierwotnych środkach przekazywania myśli, o genezie i początkach pisma oraz niealfabetycznych systemach pisma, takich jak klinowe, hieroglificzne, ideograficzne czy sylabiczne. Część druga książki poświęcona jest wynalazkowi alfabetu, który Autor uważa za jeden z najdonioślejszych wynalazków w dziejach ludzkości. Fascynująca historia alfabetu liczy sobie ponad 3500 lat, a ponieważ wynalazku pisma dokonywano w różnych krajach samodzielnie bądź też przystosowywano je do różnych języków, w książce tej znajdzie czytelnik mnóstwo informacji o dawnych cywilizacjach i ludach pierwotnych doby obecnej, o krajach znanych i bliskich, jak również odległych i egzotycznych, jak choćby Ziemia Ognista czy zagubione pośród oceanów wysepki lub prawie niedostępne wioski tybetańskie. Barwna jest mozaika języków i pism całego świata, których nazwy brzmią nieraz tak dźwięcznie i tajemniczo, jak choćby lo-lo, rongo-rongo, nsibidi czy siarada, pasjonujące były też częstokroć dzieje odkryć i odczytania rozmaitych starożytnych inskrypcji.

SPIS TREŚCI:

SPIS RYCIN.11

SPIS MAP.13

SPIS ILUSTRACJI.14

PRZEDMOWA DO WYDANIA PIERWSZEGO17

WSTĘP21

Historia pisma jako dyscyplina badawcza. — Pismo i wczesna cywilizacja. — Rozmaite fazy rozwojowe pisma: zalążki pisma; ikonografia i „magia sympatyczna" — rysunki skalne; środki mnemotechniczne; symboliczne sposoby porozumiewania się; piktografia, czyli pismo obrazkowe; pismo ideograficzne; pisma analityczne; pisma fonetyczne; sylabariusze, pismo sylabiczne; alfabet.

Część I NIEALFABETYCZNE SYSTEMY PISMA

Rozdział I

PISMO KLINOWE.43

Nazwa. — Początki. — Rozwój systemu. — Ludy, które używały pisma klinowego: Sumerowie; Akadowie (Babilończycy i Asyryjczycy); inne ludy: Elamici: wczesne pismo elamickie; pismo nowoelamickie. — Koniec pisma klinowego. — Odczytanie.

Rozdział II

STAROŻYTNE PISMA EGIPSKIE.58

Pismo hieroglificzne. — Pochodzenie. — Historia pisma hieroglificzne-go. — Pismo hieratyczne. — Pismo demotyczne. — Odczytanie pism egipskich.

Rozdział III

PISMA KRETENSKIE71

Cywilizacja minojska. — Nie odczytane pisma kreteńskie: pisma pikto-graficzne; pisma linearne. — Pochodzenie pism kreteńskich. — Próby odczytania. — Dysk z Faistos.

Rozdział IV

CYWILIZACJA DOLINY INDUSU I JEJ NIE ODCZYTANE PISMO . 79

Zarys ogólny. — Badania archeologiczne. — Związki kulturowe i chronologiczne z innymi cywilizacjami. — Pismo z doliny Indusu. — Pochodzenie. — Próby odczytania. — Przypuszczalne wpływy na inne pisma.

Rozdział V

HETYCI I ICH PISMA87

Hetyci. — Ludy. Ich języki i cywilizacja. — Główne wydarzenia historyczne. — Hetyckie pismo „hieroglificzne". — Pochodzenie hetyckiego pisma „hieroglificznego".

Rozdział VI

JĘZYK I PISMO CHIŃSKIE96

Chronologia Chin. — Początki kultury chińskiej. — Język chiński. — Pismo chińskie. — Pochodzenie pisma chińskiego. — Najwcześniejsze inskrypcje. — Dzieje pisma chińskiego: zewnętrzna forma znaków pisma chińskiego; najważniejsze odmiany pisma chińskiego; systematyzacja znaków pisma chińskiego; słowniki fonetyczne. — Klasyfikacja znaków pisma chińskiego. — Współczesne pismo chińskie. — Język chiński w alfabecie łacińskim.

Rozdział VII

PISMA AMERYKI PRZEDKOLUMBIJSKIEJ119

Zarys ogólny. — „Tajemnica" starożytnego Meksyku. — Badania nad starożytnym Meksykiem i Ameryką Środkową. — Kultury starożytnego Meksyku i Ameryki Środkowej. — Najważniejsze ludy — twórcy starożytnych kultur Meksyku i Ameryki Środkowej: Majowie; Zapotekowie; Toltekowie; Aztekowie. — Rodzime pisma Ameryki przedkolumbij-skiej. — Pismo Majów. — System pisma Majów. — Nowa próba odczytania pisma Majów. — Pismo azteckie: kodeksy azteckie; pismo azteckie.

Rozdział VIII

TAJEMNICZE PISMO Z WYSPY WIELKANOCNEJ137

„Tajemniczy" problem. — Fakty. — Pismo. — Pochodzenie. — Związki

z innymi pismami. — Najnowsze próby odczytania.

Rozdział IX

INNE PISMA IDEOGRAFICZNE.143

Zarys ogólny. — Pisma ideograficzne niechińskich ludów Chin: podgrupa lo-lo na-khi; pismo lo-lo; pismo na-khi; języki man. — Chiny środkowe i północne; pismo Tangutów. — Zachodnioafrykańskie pisma „ideograficzne": nsibidi; nazwa; pochodzenie; pismo. — Pismo Bamun (lub Bamum); siedem pism. — Nowsze pisma ideograficzne amerykańskich Indian. — Pismo z Minahassy. — Pismo Czukczów.

Rozdział X

SYLABICZNE SYSTEMY PISMA.159

Sylabariusze. — Pseudohieroglificzne pismo z Byblos: inskrypcje; pismo; odczytanie. — Minojskie pismo linearne B: prace przygotowawcze; odczytanie; siatka Ventrisa. — Cypryjskie pismo sylabiczne: starożytny Cypr i jego pismo; pochodzenie sylabariusza cypryjskiego. — Pisma japońskie: prahistoryczne „pisma" japońskie; pochodzenie pisma japońskiego; ideogramy japońskie; japońskie pismo sylabiczne; propozycje wprowadzenia alfabetu łacińskiego. — Sylabariusz Czirokezów: pochodzenie; pisma czirokeskie Morice'a i Eubanksa. — Afryka Zachodnia: pismo sylabiczne vai: pismo; pochodzenie. — Pismo sylabiczne mendę. — Tubylcze plemiona kanadyjskie: pismo sylabiczne Kri. — Chiny południowo-zachodnie: system Pollarda i systemy pokrewne. — Karoliny: pismo sylabiczne z Woleai; wyspa Woleai; pismo tubylców; pochodzenie.

Rozdział XI

PISMA POŁALFABETYCZNE

Staroperskie pismo klinowe: pismo; początki i koniec; inskrypcje; odczytanie. — Pisma meroickie: Meroe; pisma; pochodzenie; wpływy.

Część II

PISMA ALFABETYCZNE

Rozdział XII

POCHODZENIE ALFABETU

Problem. — Teoria egipska. — Inne teorie. — Teoria kreteńska. — Teoria prahistorycznych znaków geometrycznych. — Teoria ideograficz-na. — Teoria synajska. — Ugarycki alfabet klinowy. — Pseudohierogli-ficzne pismo z Byblos i pochodzenie alfabetu według M. Dunanda. — Inskrypcje z Kahfin i inskrypcje z nimi spokrewnione. — Inskrypcja z Balu'a. — Inne próby stworzenia pisma alfabetycznego. — Inskrypcje północnosemickie. — Alfabet północnosemicki. — Pierwotne pismo alfabetyczne. — Gdzie, kiedy, jak i kto wynalazł alfabet? — Wpływ innych systemów. — Przełomowy wynalazek. — Greckie terminy grdmmata, stoichela i syllabai. — Nieobecność samogłosek. — Inne charakterystyczne problemy. — Nazwy liter. — Porządek liter. — Główne gałęzie wczesnego alfabetu.

Rozdział XIII

ALFABETY POŁUDNIOWOSEMICKIE.228

Starożytna Arabia południowa. — Alfabety południowosemickie. — Inskrypcje południowoarabskie. — Inskrypcje północnoarabskie. — Pochodzenie alfabetów południowosemickich. — Pismo etiopskie: lud; pochodzenie pisma; rozwój pisma etiopskiego.

Rozdział XIV

GAŁĄŹ KANANEJSKA242

Kananejczycy. — Alfabet starohebrajski: inskrypcje; pismo. — Alfabet samarytański i pismo na monetach żydowskich. — Pisma Moabitów, Ammonitów i Edomitów. — Alfabet fenicki. — Prawdopodobne odgałęzienia alfabetu fenickiego: pisma libijskie; pisma iberyjskie.

Rozdział XV

GAŁĄŹ ARAMEJSKA255

Aramejczycy. — Państwa aramejskie. — Rozprzestrzenienie się języka aramejskiego. — Alfabet aramejski: rozwój; „aramejszczyzna ludowa"; pismo aramejskie z Armazi. — Odgałęzienia alfabetu aramejskiego. — Klasyczny alfabet hebrajski: pochodzenie; inskrypcje i rękopisy; zwoje znad Morza Martwego; odmiany alfabetu hebrajskiego; współczesny alfabet hebrajski; znaki samogłoskowe; inne znaki diakrytyczne; pochodzenie „punktacji" i jej zastosowanie; jiddisz i ladino. — Nabatejczycy i ich pismo. — Alfabet nowosynajski. — Alfabet arabski: język i pismo arabskie (mowa i pismo idą w ślad za religią); pochodzenie alfabetu arabskiego; wczesny rozwój alfabetu arabskiego; rozwój pisma arabskiego: kufi i naschi; nowożytny alfabet arabski; punkty diakrytyczne (i wokalizacja); przystosowanie pisma arabskiego do innych języków. — Alfabet palmyreński. — Pisma syryjskie: Syryjczycy; ich pisma; piśmiennictwo syryjskie; piśmiennictwo palestyńsko-chrześcijańskie lub pa-lestyńsko-syryjskie; alfabet syryjski; wokalizacja; punktacja; kierunek pisma; odmiany pism syryjskich: estrangelo i pisma, które od niego pochodzą; „alfabet idzie w ślad za religią"; nestorianie; „asyryjczycy"; jakobici; melchici; rozwój pisma nestoriańskiego, jakobickiego i melchic-kiego; pismo nowosyryjskie; garszuni; greka w piśmie syryjskim. — Alfabet mandejski. — Alfabet manichejski. — Pisma malgaskie — problemy, które czekają na rozwiązanie. — Częściowe adaptacje pisma arabskiego: pismo kryptograficzne jezydów; alfabet balti; alfabet so-malijski; raport lingwistyczny z 1961 roku.

Rozdział XVI

NIESEMICKIE ODGAŁĘZIENIA GAŁĘZI AEAMEJSKIEJ

„Alfabet idzie w ślad za religią". — Pismo kharoszthi i problem pism indyjskich: monety i inskrypcje; inne dokumenty; pismo. — Pisma perskie lub irańskie: zarys ogólny; pahlawi; ,4deogramy" aramejskie; alfabety pahlawijskie; pismo; Awesta. — Alfabet sogdyjski. — Runy kok turk. — Pismo starowęgierskie. — Alfabet ujgurski. — Pisma mongolskie: pismo mandżurskie; alfabet kałmucki; alfabet buriacki. — Prawdopodobne odgałęzienia gałęzi aramejskiej: pisma armeńskie; język armeński; alfabet armeński; pochodzenie pisma armeńskiego. — Alfabety gruzińskie: język gruziński; pisma gruzińskie; pochodzenie. — Alfabet albański lub alwański.

Rozdział XVII

GAŁĄŹ INDYJSKA.

Pochodzenie pisma indyjskiego. — Teorie dotyczące pochodzenia pisma brahmi. — Inskrypcje indyjskie. — Rozwój pism indyjskich: okres wczesny (do IV wieku n.e.); główne typy pism staroindyjskich lub brahmi: 1. pismo biegnące od strony prawej ku lewej; 2. wczesny typ maurjowski, III wiek p.n.e.; 3. typ wczesnokalingański — pismo „drawi-dyjskie"; 4. wczesne pismo zachodniodekańskie lub andhryjskie; 5. późny typ maurjowski; 6. typ z okresu dynastii Siungów; 7. prototypy pism grupy północnoindyjskiej; 8. prototypy pism południowoindyjskich. — Dalszy rozwój pism indyjskich: pisma północnoindyjskie (IV—XIV wiek n.e.): północnoindyjski typ monumentalny, znany jako pismo gup-tyjskie; środkowoazjatyckie pododmiany pisma guptyjskiego: środkowo-azjatyckie pochyłe pismo guptyjskie: języki: agniński i kuczyjski; pisma agnińskie i kuczyjskie. — Środkowoazjatyckie kursywne pismo guptyjskie: język chotański; pismo chotańskie; język chiński w kursywnym piśmie guptyjskim. — Zachodnia gałąź wschodniego pisma guptyjskiego. — Pisma tybetańskie i ich odgałęzienia: pismo pasypa; pismo lepcza. — Przystosowanie pisma tybetańskiego do innych języków: język nam; język chiński w piśmie tybetańskim. — Pismo siddhamatrka; pismo dewanagari; nandi-nagari; pismo dewanagari; pismo siarada; pismo protobengalskie; wczesne pismo nepalskie, czyli newaryjskie; typ „gro-towy". — Współczesne pisma północnoindyjskie: odmiany północno--wschodnie: pismo bengalskie; pismo języka orija; pismo majthilskie; wczesne pismo manipurskie; pismo asamskie; pismo kajthi; pismo języka gudżarati; pismo bihari; wschodnie odmiany hindi; pismo mahadżani; pismo modi. — Współczesne pisma północno-zachodnie: pismo takri i jego odmiany; pismo dogri; pismo czameali; pismo mandeali; pismo sirmauri; pismo dżaunsari; pismo koczi; pismo kului; pismo kasztawari; pismo landa; pismo multani; odmiany pisma landa używane w Sindhu; pismo sindhi; pismo gurmukhi. — Pisma południowoindyjskie: języki drawidyjskie; rozwój pism południowoindyjskich: odmiana zachodnia; pismo środkowoindyjskie; pisma kannada lub kannaryjskie i telugu; późne pismo kalingijskie; pismo grantha: wczesne pismo grantha; średnie pismo grantha; przejściowe pismo grantha; nowożytne pismo grantha; pismo tulu-malajalamskie. — Pismo tamilskie. — Pismo watteluttu. — Pismo syngaleskie: wyspa Cejlon; rozwój języka i pisma syngaleskiego: okres palijsko-prakrycki; okres protosyngaleski; okres średniowieczny; okres nowożytny. — Pisma malediwskie: zarys ogólny; ewela akuru; diwes akuru; gabuli tana. — Alfabet syro-malabarski. — Pismo saura-sztryjskie. — Tekst próbek nowożytnych pism indyjskich.

Rozdział XVIII

PISMA AZJI POŁUDNIOWO-WSCHODNIEJ395

Zarys ogólny. — Indochiny. — Czarnowie; Khmerowie; rozwój pism czamsko-khmerskich; pismo czakma. — Birma: Monowie; Pyu; Birmań-czycy; Karenowie, Taungthu i Jao. — Syjam: Szanowie; pismo laotańskie; pisma lii i khtin; pismo ahomskie; Syjam: pochodzenie pisma thai; rozwój; współczesny alfabet thai; pismo thai przystosowane do miao; pismo khamti; pismo aitonia; thai mao lub thai khe; Czan Lao z Tonkinu; „chińscy Szanowie". — Indonezja: Borneo; Malaje; starożytna Jawa: pismo starojawajskie lub kawi; pochodzenie; inskrypcje kawi; współczesne pismo jawajskie; Sumatra: rodzime pisma Sumatry: pismo Bataków; pisma lampong i redżang; Celebes: pisma Celebesu; pochodzenie; pismo bugis; wniosek. — Filipiny: zarys ogólny; starożytne pisma; pismo taga-log; pisma tagbanuwa i mindoro; odmiany pism; znaki samogłoskowe; interpunkcja; osobliwa poczta; kierunek pisma; pochodzenie pism filipińskich. — Pismo koreańskie: onmun; samogłoski i spółgłoski; czy alfabet koreański jest doskonały? Pochodzenie alfabetu koreańskiego.

Rozdział XIX

ALFABET GRECKI I JEGO ODGAŁĘZIENIA.442

Grecy. — Poglądy wczesnych myślicieli greckich na temat głosek i alfabetu. — Pochodzenie alfabetu greckiego. — Zmiany wprowadzone w alfabecie greckim. — Odmiany wczesnego alfabetu greckiego. — Samogłoski greckie. — Greckie spółgłoski szczelinowe. — Dodatkowe znaki spółgłoskowe. — Klasyczny alfabet grecki. — Rozwój pisma greckiego. — Inskrypcje i rękopisy greckie. — Wniosek. — Alfabety azjanickie: alfabet licyjski; alfabet frygijski; alfabet pamfylijski; alfabet lidyjski; pismo karyjskie; wniosek. — Alfabet koptyjski. — Pismo nubijskie. — Alfabet messapijski. — Alfabet gocki. — Wczesne alfabety słowiańskie: pochodzenie cyrylicy i głagolicy; cyrylica; przyjęcie i przystosowanie cyrylicy do języków niesłowiańskich; reforma ortografii rosyjskiej; bukwica; głagolica. — Lokalne alfabety albańskie. — Alfabety Europy Zachodniej.

Rozdział XX

ALFABET ETRUSKI I ALFABETY ITALSKIE.473

Etruskowie. — Inskrypcje etruskie. — Alfabet etruski. — Pochodzenie alfabetu etruskiego. — Rozwój pisma etruskiego. — Ostatnie stadium alfabetu etruskiego. — Odgałęzienia alfabetu etruskiego: alfabet Pice-nów; alfabet wenetyjski; alfabet pólnocnoetruski; pisma italskie: alfabet oskijski; alfabet umbryjski; alfabet sykulski; alfabety latyńskie: alfabet faliski.

Rozdział XXI

RUNY I OGAMY448

Runy: nazwa; inskrypcje i dokumenty pisane; najwcześniejsze inskrypcje; inskrypcje znalezione w Szwecji; Dania i Szlezwik: kolebka runów; Norwegia; Wyspy Brytyjskie; inne kraje; rękopisy runiczne; pochodzenie runów; futhark; rozwój pisma runicznego: pismo wczesno-lub ogólnogermańskie, albo pierwotne pismo nordyckie; runy słowiańskie; runy anglosaskie lub angliańskie; odmiany nordyckie lub skandynawskie; runy helsingskie; runy mańskie; runy kropkowane; odmiany kryptograficzne; koniec pism runicznych. — Ogamy: nazwa; inskrypcje ogamiczne; Celtowie; pochodzenie ogamów; pismo ogamiczne. — Oga-. my piktyjskie: Piktowie; pismo; heraldyka (?). — Ogamy germańskie (?)

Rozdział XXII

ALFABET ŁACIŃSKI511

Inskrypcje wczesnołacińskie. — Pochodzenie alfabetu łacińskiego. — Rozwój alfabetu łacińskiego. — Łacińskie pisma kursywne. — Odmiany alfabetu łacińskiego: kapitała monumentalna, elegancka kapitała książkowa i kapitała chłopska; pisma kursywne; pisma mieszane; pismo un-cjalne i półuncjalne. — Średniowieczne odmiany alfabetu łacińskiego: włoska minuskuła pólkursywna; inne pisma kontynentalne; pisma wyspiarskie lub angloirlandzkie: a), pismo irlandzkie; b). pismo anglosaskie. — Pismo karolińskie. — „Czarna litera", czyli pismo gotyckie. — Italika i typ „rzymski". — Przystosowanie alfabetu łacińskiego do nowożytnych języków europejskich. — „Alfabet idzie w ślad za religią"; alfabet dzisiaj; przystosowanie alfabetu łacińskiego do angielszczyzny: alfabet angielski. — Problem standardowego alfabetu * międzynarodowego.

ZAKOŃCZENIE533

Przystosowanie pism alfabetycznych do innych języków: pismo oberi akaime. — Alfabet yamana. — Przystosowanie pism do języków tureckich; inne pisma; nieznane pisma i falsyfikaty. — Zewnętrzny rozwój liter: kaligrafia. — Zapis cyfrowy, muzyczny i naukowy. Skróty i stenografia. Sygnały i alfabety specjalne.

BIBLIOGRAFIA OGÓLNA.545

INDEKS OSOBOWY549

INDEKS GEOGRAFICZNY