Tabliczka z jednej z fabryk
(z maszyny z hali produkcji pocisków i bomb, łusek do pocisków przeciwlotniczych 85 mm i przeciwpancernych 85 mm ) z "tajnych zakładów" przemysłu wojskowego, w których pracowali jeńcy z obozu zlokalizowanego na zamkniętym terenie przy zakładach zbrojeniowych w latach 1945 – 1956.
Wymiary: 13,5 cm na 6,5 cm.
OKAZJA ZE WZGLĘDU NA CENĘ ŚWIADKA HISTORII.
HISTORIA.
Obozy i więzienia NKWD po wojnie i w PRL.
Zgodnie z rozkazem (nr 220169) Naczelnego Dowództwa, z 1 sierpnia 1944 r. NKWD i Smiersz (kontrwywiad wojskowy), postępując za linią frontu na terenie Polski zakładało obozy i więzienia dla AK i opozycji. Wedle raportu z października, w ramach wykonania rozkazu w ciągu kilku miesięcy zatrzymano i rozbrojono ok. 25 tys. żołnierzy AK.
Ławrientij Beria w Rozkazie nr 001266/44 z 15 października 1944 r. powołał do stacjonowania w Polsce, 64. Zbiorczą Dywizję Wojsk Wewnętrznych NKWD, a w terenach przygranicznych wraz z jednostkami NKWD z Białorusi i Ukrainy. Nie bierzemy tu pod uwagę obozów NKWD na terenach przedwojennej wschodniej Polski. (Np. Sowieci przetrzymywali od lata 1944 r. kilka tysięcy żołnierzy Armii Krajowej (w raportach z Wileńszczyzny wspomina się nawet o 8 000), w obozie (na terenie ruin zamku) w Miednikach Królewskich koło Wilna).
Do końca 1944 r. NKWD i Smiersz zatrzymały ok. 17 tys. osób, z czego ponad 4 tys. zostało przesłanych do obozów w głębi ZSRR. Oddziały sowieckie, od 1 marca 1945 r. podporządkowane Głównemu Doradcy NKWD przy polskim Ministerstwie Bezpieczeństwa Publicznego, działały w Polsce do wiosny 1947 r., a potem te funkcje przyjął UB.
Liczbę zamordowanych i zamęczonych w więzieniach i łagrach w latach 1944–1956 ustalili historycy na ponad pół miliona, w tym 80 tysięcy żołnierzy Armii Krajowej i 31,5 tysiąca żołnierzy oddziałów leśnych (poakowskich, narodowych i innych).
Na podstawie dokumentacji MBP można ustalić, że w Polsce w kwietniu 1945 r. funkcjonowało 17 obozów (Mrowino, Studzieniec, Świętochłowice – Zgoda, Jaworzno, Zimne Wody, Potulice, Jarosław, Mysłowice, Mielęcin, Wadowice, Krotoszyn, Gdańsk, Łódź, Popkowice, Poniatowa, Łęgnowo, Obóz NKWD w Trzebusce), w których było ulokowanych 27 826 więźniów.
W drugiej połowie roku liczba obozów i kolonii rolnych wynosiła 28 placówek (doszły nowe: Głaz), Kcynia, Krzesimów, Leszno – Gronowo, Inowrocław, Oświęcim, Janikowo, Jaksice, Gniewkowo, Będzin, Targowa Górka, Abramów, Stalowa Wola, Toruń – Rudak, Kruszwica, Warszawa, Złotów; przestały zaś funkcjonować: Poniatowa, Gdańsk, Krotoszyn, Wadowice, Zimne Wody, Świętochłowice – Zgoda. Od stycznia 1945 r. do sierpnia 1946 r. zatrzymały łącznie ok. 47 tys. osób.
W 1950–58 istniały w Polsce Centralne Ośrodki, Ośrodki i Podośrodki Pracy Więźniów w Bielszowicach, Brzeszczach, Brzezinach Śląskich, Bytomiu (kopalnia Dymitrow), Brzozowicach–Kamieniu (Andaluzja), Chebzie (Paweł), Chorzowie (Barbara–Wyzwolenie), Chorzów III, Piaskach — obecnie część Czeladzi, Janowie Śląskim (Wieczorek), Jaworznie–Chrustach, Jaworznie (Feliks), Załężu, obecnie część Katowic (Kleofas, Kazimierz), Klimontowie, Knurowie, Libiążu (Janina), Łagiewnikach, Michałkowicach, Milowicach, Mysłowicach, Niwce, Nowym Bytomiu (Pokój, Rokitnica), Rokitnicy (Miechowice), Rudzie Śląskiej I (Walenty–Wawel), Rudzie Śląskiej II (Walenty–Wawel), Siemianowicach I, Siemianowicach II, Sierszy, Sośnicy, Wesołej I, Wesołej II (Wirek) i Zakrzówku, ośrodki związane z przemysłem mineralnym przy kamieniołomach w Wojcieszowie i Zarębie Górnej na Dolnym Śląsku, Graczach i Gogolinie na Śląsku Opolskim oraz z branżą samochodową — największy w kraju Ośr. Prac Więźniów w Jelczu (ok. 3,5 tys. więźniów). W 1. poł. lat 50. uruchomiono Ośr. Pracy Więźniów również w Zielonej Górze, Wrocławiu, Gubinie, Dębie pod Tarnobrzegiem, Kamińsku k. Górowa Iłowieckiego, Mielęcinie, Sikawie i Kostrzynie n. Odrą (zajmowały się gł. odzyskiem materiałów budowlanych), a także tajne zakłady zbrojeniowe w których zatrudniano do specjalnego typu prac „robotników” o statusie jeńca wojennego, później skazanego i więźnia. W końcu XI 1950 we wszystkich ośrodkach przebywało ok. 15 tys. więźniów; 1952 w tzw. ośrodkach węglowych (28 placówek) pracowało ok. 15,3 tys. więźniów górników, w ośrodkach przemysłu mineralnego ponad 6 tys. więźniów, a na pocz. 1954 w tzw. ośrodkach węglowych ok. 17,7 tys. więźniów, a w końcu tego roku we wszystkich ośrodkach 23,5 osób (w tym ok. 20 tys. w przemyśle węglowym). Jednocześnie MBP podjęło decyzję, że w ciągu każdego roku ośrodki pracy więźniów będą zatrudniały 25–26 tys. więźniów. Na pocz. lat 50., wobec załamania się planu sześcioletniego (Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu 1950–55), władze skierowały do pracy w kopalniach i kamieniołomach żołnierzy z tzw. batalionów górniczych (wojskowa służba zastępcza 1949–59). Ostatni Ośr. Pracy Więźniów w Michałkowicach na Górnym Śląsku został zamknięty 1958.